Page 10 - BİOMEDYA SAYI 17

10 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ Kasım - Aralık 2018 www.biomedya.com

PREİMPLANTASYON GENETİK TANI İLE

GEBELİK ORANI ARTTIRILIYOR Azize ÖZEN

Preimplantasyon genetik tanı (PGT), hastalığın direkt genetik tanısı hemen hemen tüm genetik hastalıklarda süren bir hazırlık aşaması gereklidir.
gebelik öncesinde laboratuvar ortamında yapılamıyorsa embriyonel seks tayini. preimplantasyon genetik tanı (PGT) Set-up aşaması, PGT yapılacak ailede
oluşturulan embriyolar üzerinde yapılan işlemi uygulanabilmektedir. PGT işleminin hastalığa neden olan genetik bölgedeki
bir genetik tarama testidir. Tüp bebek PGT uygulaması daha çok ailesel olarak uygulanabilmesi için ailede bulunan mutasyona spesifik yapılır. Ayrıca, embriyo
yöntemi, embriyo üzerinde de bu geçiş gösteren ve doğum sonrasında genetik hastalığın tanımlanmış olması aşamasındaki testlerin tek bir hücrede
testlerin yapılabilmesini mümkün kılar. tedavi edilemeyen hastalıklar için şarttır. yapılmasından kaynaklanan yanlış
Bu yönteme “Embriyoda Genetik Tanı” önerilmektedir. İlk PGT bebeği 2000 tanı riskini azaltan ve aileye özgü olan
(Preimplantasyon Genetik Tanı) adı yılının Ekim ayında Amerika Birleşik TEK GEN HASTALIKLARI informatif marker’ların belirlenmesini de
verilmektedir. Gebelik öncesi genetik Devletleri’nde dünyaya gelmiştir. Bu kapsar.
tanı (PGT) adı verilen bu işlem; yumurta gebelikte PGT yöntemi kullanılarak,
ve sperm hücrelerinin laboratuvar yaklaşık 15 embriyo arasından tek sağlıklı Tek gen hastalıklarının embriyo Hastalık tanısının konamadığı, klinik olarak
ortamında döllenmesi sonucunda gelişen olanı seçilip transfer edilmiştir. aşamasında tanımlanması kromozomal tanı konulup genetik testlerin yapılmadığı
embriyolardan 1 veya 2 adet hücre hastalıklara göre daha güç olup PGT veya yapılamadığı ve DNA testlerinin
alınması ile gerçekleştirilmektedir. 90’lı yılların sonunda Amerika ve işlemi için farklı teknikler ve daha normal olarak saptandığı çiftlerde set-up
Alınan hücrelerde özel yöntemler Avrupa’da uygulanmaya başlanan PGT gelişmiş cihazlar gereklidir. PGT işleminin aşamasının mümkün olmaması nedeniyle
kullanılmakta ve doğacak bebekteki uygulaması ülkemizde de gerekli görülen uygulanabilmesi için en önemli koşul PGT işleminin uygulanması mümkün
sayısal ve yapısal kromozom bozuklukları hastalarda kullanılmaktadır. Tekrarlayan hastalığa neden olan ve mutasyon olarak değildir.
ile tek gen hastalıklarının (talasemi, düşükler, başarısız tüp bebek denemesi, adlandırılan DNA değişikliğinin önceden
orak hücreli anemisi, kistik fibrozis ileri yaş ya da eşlerden birinde genetik saptanmış olmasıdır. KROMOZOMAL HASTALIKLAR
gibi) tanısı yapılabilmektedir. Böylece veya kromozomal hastalık (hastalık ya
sağlıklı embriyoların anne adayına da taşıyıcılık) var ise; PGT yönteminin
transferi ile sağlıklı bebeklerin doğması kullanılması önerilebilmektedir. Bu yöntem Kromozomal hastalıklar, sayısal ve
sağlanmaktadır. ile sağlıklı ve genetik hastalık taşımayan yapısal olarak iki ana gruba ayrılmaktadır.
embriyolar seçilir ve transfer edilir. Örneğin Klinefelter (46,XXY) ve mozaik Turner
(46,XX/45,X) sendromu sayısal kromozom
Preimplantasyon Genetik Tanı Faydaları; X kromozomuna bağlı olarak anneden anomalileri saptanan veya translokasyon
• Uygun olgularda tüp bebek bebeğe geçen ve karaciğer hastalığına ve inversiyon gibi yapısal kromozom
uygulamasının başarısını arttırır. sebep olan ornitin karbamil transferaz değişikliklerin gözlendiği çiftlerde kişilerde
• Gebelik oranını arttırır. enzim eksikliği hastalığının meydana uygulanan İVF denemelerinde mevcut
• Gebeliğin abortus (düşük) ile gelişi, PGT yöntemi sayesinde tüp bebek kromozomal anomaliye spesifik PGT
sonuçlanma riskini azaltır. tedavisinde gelişen embriyolar arasından işlemi uygulanır. Kromozomal anomaliler
• Gebeliğin tıbbi sonlandırılma gerekliliğini bu hastalığı taşımayanların seçilip anne içerisinde yer alan kökeni saptanamamış
azaltır. rahmine yerleştirilmesiyle engellenebilir. marker kromozomlar ile bir translokasyon
• Çoğul gebelik oranını azaltır. Günümüzde PGT ile hemofili, Duken ve Metafaz sırasında insan kromozomları: Steffen tipi olan insersiyonel translokasyonlarda
• Tekrarlayan başarısız tüp bebek nöromüsküler distrofi gibi kas hastalıkları, Dietzel PGT yapılması mümkün değildir.
denemelerinin getirdiği ekonomik ve tay-sachs, kistik fibrozis, orak hücre
psikolojik yükleri azaltır. anemisi ve frajil X sendromu, Down DNA hastalıklarının embriyo aşamasında
sendromu ve diğer bazı kromozomal incelenebilmesi için, set-up aşaması olarak Kaynak:
Preimplantasyon Genetik Tanı Kimlere hastalıklar da PGT yöntemiyle teşhis adlandırılan ve genellikle 2-3 ay arasında www.preimplantasyongenetiktani.com
www.geneticalliance.org
edilebilmektedir.
Yapılmalı?
• 36 yaş ve üzeri yaştaki anne adaylarına, Embriyolara zarar vermeden uygulanan Preimplantasyon Genetik Tanı Uygulaması Yapılmış Hastalıklar
• İki veya daha çok tüp bebek PGT yönteminin sonucu 24 saat içerisinde
uygulanmasına rağmen gebelik elde alınabilmektedir. Bu yöntem 3 şekilde Yapısal Kromozom Bozuklukları Sayısal Kromozom Bozuklukları
edilememiş çiftlere, yapılabilir; Reciprokal translokasyon Klinefelter sendromu
• Tekrarlayan erken gebelik kayıpları • Anne yumurtalıklarından (oosit) polar
(düşükleri) olan çiftlere, cisim biopsisi, (yalnız anneye ait olan Robersonian translokasyon Mozaik turner sendromu
• Dengeli translokasyon taşıyıcısı çiftlere, hastalıkları saptayabilir) İnversiyon XXY
• Ailevi Akdeniz Anemisi, Orak Hücre • 3 günlük embriyodan (6-8 hücreli) alınan Mikrodelesyon sendromları XXX
Anemisi, Kistik fibrozis, SMA gibi tanısı doku örneklemesi, (blastomer biopsisi) X kromozomu delesyonları Marker kromozom
mümkün olan bazı tek gen hastalıkları -Pratikte en çok kullanılan yöntemdir-
yönünden risk taşıyan eşlere, • 5 günlük embriyodan alınan doku Tek Gen Hastalıkları
• Önceki gebeliklerinden genetik hastalıklı örneklemesi. (blastokist biopsisi) Lösemi - HLA Talasemi - HBB
bir çocuk sahibi olan çiftlere, Genetik tanı için günümüzde array
• Anöploidili (kromozom bozukluğu CGH denilen metod kullanılmakta ve HLA + talasemi Orak hücre anemisi - HBB
bulunan) gebelik öyküsü olan annelere, bu sayede insanda ki 46 kromozomun HLA + orak hücre anemisi Spinal musküler atrofi (SMA) - SMN
• Gonadal mozaism (İki ya da daha çok tamamı sayısal olarak ortaya Kistik fibrozis - CFTR Duchenne/Becker musküler distrofisi - DMD
aynı anormalliğe sahip doğum ürününe konabilmektedir.
rağmen eşlerin genetik test sonuçlarının Hemofili A - F8 Hemofili B - F9
normal olması) olgularına, Gelecekte genetik geçişli hastalıklardan Frajil X - FMR1 Fenilketonüri - PAH
• TESE olgularına, (şiddetli erkek olduğu kabul edilen kardiovasküler, Ailesel akdeniz ateşi (FMF) - MEFV Nörofibromatozis - NF1
infertilitesi ile birlikte olan olgular) diabet, hipertansiyon gibi hastalıkların Gaucher hastalığı - GBA Pompe hastalığı - GAA
• Poor responder’lar, (hiperstimulasyon ve kanserlerin de PGT yöntemiyle
protokolüne yetersiz cevap veren tespit edilebilmesi ve gelecek nesillerde Wilson hastalığı - ATP7B Galaktokinaz - GALK1
olgular) tamamen ortadan kalkması için yapılan Glisin ensefalopatisi - AMT Glutarik asidemi tip 2 - ETFDH
• X kromozomuna bağlı geçiş gösteren araştırmalar devam etmektedir. Smith-Lemli-Opitz sendromu - DHCR7 Trioz fosfat izomeraz yetmezliği - TPI1
hastalıklar açısından eğer söz konusu Günümüzde, bazı özel durumlar dışında Epidermolizis bülloza distrofika - COL7A1 Sitrülinemi tip I - ASS1