Page 22 - BİOMEDYA SAYI 50

22 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ OCAK - ŞUBAT 2024 www.biomedya.com www.biomedya.com MAYIS - HAZİRAN 2024 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ 23

YAĞMUR, DAĞLARI ATALARIMIZIN KÖPEKTEN ÖNCEKI

YERINDEN OYNATABILIR MI? SADIK DOSTU, SOYU TÜKENMIŞ

BIR TILKI TÜRÜ OLABILIR

Yağışların dağlık arazilerin evriminde Onlarca yıldır tartışma konusu olan bu radığını anlamamızı sağlıyor. İncelenen zamanda toprak kayması ve nehir akıntı
dramatik etkileri olup olmadığı jeologlar iki teori de, elbette olabildiğince tutarlı dağ oluşumu boyunca erozyon oranını hızında değişim ile zemin bozulma ris-
arasında geniş çapta değerlendirilen ve ve gerçeğe yakın ölçümler ile bunlara tespit etmeyi başardığımızda, nehirlerin kini artırabiliyor.
tartışılan bir konu olarak, birçok para- dayanan hesaplamaları özgün yakla- ne kadar sarp dağlardan döküldüğünü
metresi ile de bilinmezliğini koruyordu. şımlarla bu değerlerin yorumlanmasını veya yağış miktarı gibi değişkenler ile Dr. Adams şimdi de, büyük volkanik pat-
Bristol Üniversitesi araştırmacıları öncü- gerekli kılıyordu. Bu da elbette son de- karşılaştırma şansı buluyoruz. Ne var ki, lamaların arazide ne gibi değişimleri
lüğünde gerçekleştirilen ve Science Ad- rece karmaşık ve geniş bir komünitenin bu tip karşılaştırmalar yapmak da başka uyardığını ve zemin tepkilerini inceli-
vances'ta yayımlanan yeni bir çalışma- işbirliğini gerektirecek kadar zorlu bir bir takım zorluklar barındırıyor çünkü yor. İleri aşamada da volkanik etki ile
da, yağış etkisi tam olarak hesaplanarak, araştırma konusuydu. BU gelişmeyi çığır her veri göstergesi oldukça zor ve tüm atmosferik etkilerin birleştirilip daha
milyonlarca yıllık zaman içinde vadi ve açıcı bir seviyeye taşıyan şey, bilimcilere verilerin bir arada interpretasyonu da geniş çaplı bir genel teori geliştirilmesi
tepelerin nasıl oluştuğu, dağ yükselti- göre atmosferik ve yerküre üzerindeki son derece karmaşık bir konu. hedefleniyor.
lerindeki eğilme ve bükülmelerin nasıl katı süreçlerin birbiri ile girift ilişkide
oluştuğu konusunu kavrayışımızı birkaç olduğu nosyonunu desteklemesiydi. Dr. Adams bu sorunu, nehirlerin kazıma Kaynaklar Arkeolojik çalışmalar, Güney Amerika'da- beslendiği henüz açıklığa kavuşmadı. muş şekilde bulunan tilki fosili, arkeolo- Araştırma, Mendoza'daki Evrim Enstitü-
adım ileri taşıdı. işlevlerini gösteren nümerik (sayısal) ki antik toplumların, tilkileri kendileriyle jik kayıtlara nadir bir bulgu olarak geçti. sü'nden Dr. Cinthia Abbona ile işbirliği
Orta ve doğu Himalaya uzantılarında modeller ile regresyon (İng. regressi- ↗ B. A. Adams, K. X. Whipple, A. M. birlikte gömdüklerini ortaya koydu. Bilim Oxford Üniversitesi'nden Dr. Ophelie içinde gerçekleştirildi ve RoyalSociety
Himalayalar üzerinde yapılan araştır- -Butan ve Nepal alanları kastediliyor on) analiz tekniklerini birleştirerek aştı. Forte, A. M. Heimsath and K. V. Ho- insanları, Arjantin'deki Patagonya'da bir Lebrasseur, "Avcı toplayıcı topluluklarla Bilimsel adı Dusicyon avus olan tilki, orta Open Science dergisinde yayımlandı.
manın bulguları, aynı zamanda yapılan çünkü tutulan kayıtlara göre erozyon Yağış miktarının erozyon oranlarını ve dges. Climate controls on erosion insan mezarına tilkinin de gömüldüğünü bu denli yakın ilişki içerisinde olan bir büyüklükte ve 10-15 kilogram ağırlığında.
hesaplarla iklim değişikliklerinin arazi oranı çalışmalarında en çok örnekleme topografi kullanarak tektonik aktivite in tectonically active landscapes. bulduklarında, bunu şaşkınlıkla karşı- tilkinin bulunması, oldukça nadir bir Bu tür, yaklaşık 500 yıl önce, evcil köpek- Kaynak: https://www.bbc.com/turkce/
üzerindeki etkisini ve dolayısıyla da yapılan arazilerdi- gerçekleştirilen ça- kalıplarını değerlendirme fırsatı sunan Science Advances, 2020; https:// ladı. Bunun en muhtemel açıklaması, bulgu" diyor ve ekliyor: ler Patagonya'ya geldikten birkaç yüzyıl articles/c3glj00gze1o
insan yaşamı üzerindeki etkilerini de lışmada kumul taneleri üzerinde kozmik bu araştırma aynı zamanda iklim-yü- advances.sciencemag.org/con- tilkilerin onlar için oldukça değerli bir sonra yok oldu.
belirlemeye çalışan araştırmacılar, iki zaman ölçümleri yapılarak nehirlerin zey erozyonu ilişkisinin kontrol ettiği tent/6/42/eaaz3166 eşlikçi ya da evcil hayvan olabileceği. "Bence bu, sembolik olmaktan ibaret
farklı teori üzerinden dağların yağış- altlarında kalan kayaları ne hızda ka- tektonik fay kayması oranlarını tespit değil, aralarında bir işbirliği olduğu ka-
lardan etkilenebileceği üzerine odak- zıdığı tespit edildi. Kozmik bir partikül etmeyi sağlıyor. ↗ Baran Bozdağ / https://bilimfili. DNA analizleri, tilkinin prehistorik avcı naatindeyim."
lanmışlardı. Yağmurların oluşturduğu Dünya'ya eriştiğinde tepe eğimlerin- com/yagmur-daglari-yerinden-oy- toplayıcı atalarımızla birlikte yemek
ve artırdığı nehir akıntıları ve debisi- deki kum tanelerine çarpar bunlar da Arazi yerleşimi ve kullanımı manajmanı natabilir-mi yediğini, yaşam alanlarının bir parçası Mezarlıktaki tilki, Arjantin'deki Canada
nin, kayaları yararak araziyi değiştirme- nehirlere kadar taşınır. Bu aşamada da yapılmasında, zemin etüdü ve altyapı olduğunu gösterdi. Seca kazısında bulundu. Burası avcı top-
si ne kadar tahmin edilebilir olsa da, kumların içindeki bazı atomlar bu etkide sürdürülmesinde ve Himalayalar'ın ↗ Byron Adams, Kelin Whipple; layıcı bir grubun yaşam alanıydı.
bununla birlikte, bilimciler yağışların nadir elementlere dönüşebilirler. afet yönetiminde buradan edinilen Ground-breaking discovery finally
dağlık arazilerde kazıma işlevi görerek bilgilerin etkili olacağı aşikâr. Himala- proves rain really can move moun- Arjantin ve Peru'daki diğer kazı alanların-
kayaları bulundukları katmandan daha Belirli bir tutam kum içinde bu değişmiş yalardaki yüksek erozyon oranlarının tains, 16 Ekim 2020, University of Aynı türden bir tilki, on yıl önce Arjan- da da vahşi tilkilerin dişleri bulunmuştu.
hızlı sökülmelerini sağlayıp sürükleye- atomlardan ne kadar olduğunu tespit et- engelleyicilerinin altında kalan kısımları Bristol News and Futures; https:// tin'in başka bir bölümünde daha büyük Bu bulgular, tilkinin bu bölgedeki atala-
rek hafifleyen arazinin yükselmesini de mek, aynı zamanda kumun ne zamandan aşındırarak kritik hidrogüç projelerini de www.bristol.ac.uk/news/2020/oc- bir mezarda bulunmuştu. Bu tilkilerin rımız için sembolik bir önemi olduğunu
sağladığını öne sürüyor. beri orada olduğunu ve böylelikle de tehlikeye sokuyor. Yüksek oranlı yağışlar tober/rain-moves-mountains.html evcil hayvan gibi bulundurulmuş olması ortaya koyuyor. Ancak mezar içerisinde,
geldiği arazinin ne hızda erozyona uğ- zeminde eğimi ileri yönde artırarak aynı da muhtemel, ancak hayvanların neyle bütünlüğünü neredeyse tamamen koru-