Page 3 - BİOMEDYA SAYI 53

03
www.biomedya.com KASIM - ARALIM 2024 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

BİTKİLER DE

ZEKİ Mİ?

Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK

Bitkilerde yer alan birçok özelliğin dikleri ve hatta konuşabildikleri defi olmaktan kurtulup dünyada en şeklinde tanımlanmasını sağlamıştır.
onlarca yıldır keşfedilmesine rağmen keşfedilmiştir. Bu keşiflerin her biri baskın biyokütleye sahip canlı grubu
hayvanlara ve hatta insanlara benzer bitkilerde olduğu inanılamayan fakat olabilmektedirler. Bunlar da yine bit- Görüldüğü üzere bitkilerde bir ‘bitki-
özellikler olması dikkat çekicidir. Bu var olduğu onlarca yıldır keşfedilen kilerde zekanın varlığına kanıt olarak sel zekâ’nın varlığı geçmişten günü-
özelliklerden biri zekadır. ilginç özelliklerdir. Tüm bu özellik- gösterilebilmektedir. müze değin araştırılmış ve gün yüzü-
ler aslında bitkilerde ‘bitkisel bir ne çıkarılmıştır. Yine de bu konunun
Bitkilerde zekâ ya da zekâya benzer zeka’nın olduğuna işarettir. Bitkilerin hayvanlarla olan iş bir- hâlen çalışmaya ve araştırmaya açık
bir özelliğin varlığına dair çalışma- liği ve buna yönelik kazandıkları bir konu olduğu görülmektedir.
lar 19. yüzyıl bilim insanlarından beri Bitkilerde zekâ araştırmaları ilkin bit- özellikleri bitkilerdeki zekanın bir
yapılmıştır. Bu bilim insanlarından ki-ışık ilişkisi üzerine yoğunlaşmıştır. diğer belirtisi olarak gösterilebilir. Kaynaklar:
biri olan İskoç Lauder Lindsay’ın Yapılan bilimsel çalışmalar bitkilerde İtalyan botanikçi Federico Delpino
(1829- 1880, hekim ve botanikçi) ışık ışınlarının kaynaklandığı yön ve (1833-1905) bitkilerle karıncalar ara- ` Chamovitz, D. 2012. What A Plant
1876’da yazdığı ‘’Zihnin insanda gö- kalitesi hakkında bilgileri alan ve yo- sındaki iş birliği üzerine çalışmalar Knows - A Field Guide To The
rülen belli veçhelerinin bitkilerde de rumlayan fotoreseptörler gibi davra- yürütmüştür. Delpino ‘’mirmekofili’’ Senses (Bitkilerin Bildikleri -
bulunduğu inancındayım’’ sözü bunu nan kimyasal moleküller bulunduğu- (Yunanca ‘murmex’; karınca ve ‘phi- Dünyaya Bitkilerin Gözünden
göstermektedir. nu göstermektedir. Bu moleküller ve los’; arkadaş kelimelerinden gelir) Bakmak). Metis Yayınları. İstan-
bu ilginç özellik sayesinde bitkilerin denilen simbiyozis (canlılarda birlik- bul. (Çeviri: Gürol Koca).
Bitkilerin eski bilimsel çalışmalar- sadece ışık ve gölgeyi ayırt etmekle te yaşam) konusu üzerinde yoğunlaş- ` Mancuso, S., Viola, A. 2017. Bitki
dan şimdiki bilimsel çalışmalara kalmadığı, dalga boylarından ışığın mıştır. Delpino’nun keşfine göre bazı Zekâsı (Verde Brillante). Yeni İn-
değin; hissedebildikleri, hareket kalitesini de ayırt edebildikleri bi- bitkiler karıncalara lezzetli nektarlar san Yayınevi, 2.Baskı, İstanbul.
edebildikleri, uçabildikleri, üşüye- linmektedir. sunarak onları cezbetmekte ve bit- (Çeviren: Almıla Çiftçi).
bildikleri, terleyebildikleri, tepki kileri otçul hayvanlardan korumak- ` Şentürk, M. 2020. Çok Yönlü Bi-
gösterebildikleri, avlayabildikleri, Sadece ışık için kazandıkları özellik- tadır. Bu ‘akıllı’ birliktelik bitkilerde lim İnsanları. LabMedya Dergi-
avlanabildikleri, kendilerini savu- ler değil tüm özellikler bakımından zekâ varlığına kanıt gösterilerek si, Sayı: 61, pp. 54-55. (Bilimya;
nabildikleri, küsebildikleri, iletişim bitkiler hayvanlardan dahi daha fark- Delpino’nun Darwin ile bitkilerde Erişim: https://www.bilimya.
kurabildikleri, direnebildikleri, müzik lı ve daha iyi donanımlar kazanmış- zekanın varlığı üzerine yazışmalar com/cok-yonlu-bilim-insanla-
dinleyebildikleri, dans edebildikle- lardır. Örneğin hayvanların evrimsel gerçekleştirmesine sebep olmuştur. ri.html).
ri, uyuyabildikleri, aldatabildikleri, süreçte kazandıkları donanımlar ` Trewavas, A. 2005. Plant Intelli-
aldatılabildikleri (kandırılabildik- vücutlarının belli başlı noktalarına Bitkilerdeki zekâ çalışmaları günü- gence. Naturwissenschaften 92,
leri), çığlık atabildikleri, sıkıntıdan yoğunlaşmıştır. Fakat bitkilerde du- müze değin devam etmiş ve günü- pp. 401–413.
patlayabildikleri, eğitilebildikleri, rum daha farklıdır; bitkiler yukarıda müzde de hâlen bilim insanlarının ` https://www.bilimya.com/bit-
sağlak ve solak olabildikleri, hava saydığımız bütün özellikleri tüm vü- konuya ilgisi artarak devam etmekte- kiler-de-zeki-mi.html
tahmininde bulunabildikleri, jeolo- cutlarına dağıtmış şekilde donanım dir. Son yıllardaki çalışmalar bitkiler-
jik araştırmalarda kullanılabildikleri, kazanmıştır. Bitkiler bu sayede ot- deki bu özelliğin (zekanın varlığı) bit-
hayvanları ve insanları kullanabil- çulların ve doğal düşmanlarının he- kileri; ‘prototipik akıllı organizmalar’

Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü İdare Merkezi OKURA NOT
Süleyman GÜLER Oğuzlar Mah. 1374 Sok. No:2/4 BioMedya Gazetesi’nde yayınlanan yazılarda ve makalelerde
Balgat - ANKARA
öne çıkarılan görüşlerin sorumluluğu BioMedya yayın
Editör / Ecem KOÇER Tel : 0 312 342 22 45 organına ve/veya Prosigma Firması’na değil, yazarlara aittir.
Sanat Yönetmeni / Fatih ÇETİN Fax : 0 312 342 22 46 Yazarlar sundukları çalışmaların içinde yer alan şirketlerle
Hukuk Danışmanları / Yayın Türü / Yerel Süreli danışmanlık ya da başka iş ilişkileri içinde olabilirler. Aynı
zamanda reklamlar; reklam verenlerin sorumluluğundadır.
Av. Ersan BARKIN Av. Murat TEZCAN Ürün tanıtımı sayfalarında yayınlanan ürün bilgileri, ilgili
BİYOTEKNOLOJİ Mali Danışman / İrfan BOZYİĞİT / SMMM firmaların sunumları olup üretici firma sorumluluğundadır.
VE YAŞAM BİLİMLERİ
GAZETESİ www.prosigma.net
info@prosigma.net