Page 16 - BİOMEDYA SAYI 55

16 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ MART - NİSAN 2025 www.biomedya.com

400 MİLYON YILLIK GİZEM

SİLÜRYEN DÖNEMİNDEN GELEN

İZLER VE KAYBOLAN CANLILAR

Yaklaşık 400 milyon yıl önce Silüryen dö- Acaba, bu fosiller gerçekten mantar mı,
neminin sonlarında ortaya çıkan ve bugün yoksa modern dünyada izini bulamadı-
kesinlikle yabancı görünen bu devasa or- ğımız benzersiz bir organizma mı temsil
ganizmalar, modern yaşamın sınırlarını ediyor?
aşan benzersiz özellikleriyle evrimsel bir
gizem olarak karşımıza çıkıyor. Prototaksit Anatomik İnceleme ve Moleküler Parmak
fosilleri, atkuyrukları, eğrelti otları ve tuhaf İzi: Yeni Bulgular ve Tartışmalar
yapılarıyla, o dönemin bataklık ekosiste-
minde filizlenen karmaşık organizmaların Edinburgh Üniversitesi araştırmacıları, P.
izlerini taşıyor. taiti fosillerinin mikroskobik anatomisi ve
boru şeklindeki yapılarının kimyasal ana-
Prototaksit Fosilleri: Evrimsel Buluntu ve lizini yaparak, klasik mantar, bitki, yosun
Kategorileştirme Sorunları veya hayvan kategorilerine uymadığını
BİTKİLERİN STRESLİ İngiltere’deki araştırmacılar, henüz hakem öne sürüyor. Her bir aday grup sistema-
tik olarak ele alındıktan sonra, fosillerin
değerlendirmesinden geçmemiş raporla- modern doğada eşdeğeri olmayan, tama-
ANILARI NESİLLERİNE rında, bu fosillerin yaşam ağacına düzenli men soyu tükenmiş bir ökaryot grubuna
biçimde yerleştirilememesinin ardındaki
ait olabileceği sonucuna varılıyor.
nedeni detaylı bir biçimde tartışıyor. Fo-
AKTARDIĞI TESPİT EDİLDİ siller, modern organizmaların hiçbirine Bu benzersiz moleküler parmak izi, evri-
benzemeyen, tamamen kendine has bir
min henüz keşfedilmemiş hangi sırlarını
dala ait oldukları öne sürülen, evrimin gün yüzüne çıkarabilir?
deneysel süreçlerinde başarısızlıkların
ötesinde benzersiz örnekler olarak de- Evrimin Deneyi: Prototaksitlerin Geleceği
ğerlendiriliyor. Peki, bu eski devlerin sırları ve Antik Ökaryot Gruplarının Sırrı
Bitkilerin maruz kaldıkları stresi hatırla- bitki çeşitlerinin geliştirilmesinin önü- modern biyoloji için ne ifade ediyor?
ma mekanizmalarını daha iyi anlayarak nü açtık.” Araştırmacılar, “P. taiti’nin morfolojisi
ve bununla başa çıkmak için önleyici Silüryen Bataklıkları: Atkuyrukları, Eğrelti ve moleküler parmak izinin, Devoniyen
tedbirler geliştirerek çevresel değişimin Çalışma ayrıca, stres yokluğunda bitki Otları ve Organik Karışımın İzinde çökeltisinde korunan mantar ve diğer
etkilerini hafifletebilecek yeni bir bitki hafızalarının, özellikle erkek soyundan organizmalardan açıkça farklı olduğu so-
nesli yaratılabilir. geçtiğinde, zamanla kaybolduğunu gös- Silüryen dönem bataklıklarında ortaya çı- nucuna vardık,” diyerek, fosillerin antik
terdi. Ayrıca bilim insanları, bu tür stres kan bu organizmalar, atkuyrukları ve eğrel- mantarlar arasındaki kutusuna geri dön-
Warwick Üniversitesi tarafından yürü- anılarının DNA metilasyonunun düzen- ti otlarının yanı sıra, modern doğada izine me ihtimaline dikkat çekiyor. Bu durum,
tülen ve eLife dergisinde yayınlanan bir lenmesinden sorumlu genlerdeki deği- rastlanmayan özellikler gösteriyor. Fosiller evrimin sürekli bir deney olduğunu ve fark
çalışma, bitkilerin sadece katlandıkları şikliklerle sabitlenebileceğini buldular. arasında 8 metre yüksekliğe ulaşan, geniş ettiğimizden çok daha fazla başarısızlıkla
aşırı koşulları (bu çalışmada söz konu- ve dallanmayan yapıların bulunması, bu dolu olduğunu hatırlatıyor.
su olan yüksek toprak tuzluluğuydu) “Dr. Gutierrez-Marcos, “Keşfimizden organizmaların alg ya da eski kozalaklı
hatırlamakla kalmayıp, aynı zamanda önce bitkilerdeki stres hafızasının bo- ağaç benzeri özellikler taşıyabileceğini Gelecekte, bu antik organizmaların gizemli
yavrularının gelecekte benzer stresli yutu bilinmiyordu, ancak şimdi bu süre- düşündürüyor. Bu durum, antik ekosis- dünyası hakkında hangi yeni keşifler ya-
koşulları daha kolay tolere etmelerine ce dahil olan moleküler mekanizmalara temlerin çeşitliliğine dair merak uyandıran pabiliriz?
yardımcı olacak genetik mekanizmalar dair kanıtlarımız var. Bir sonraki adım, soruları beraberinde getiriyor.
geliştirdiklerini gösterdi. bitki hafızasını manipüle etmek ve bunu Bu makale, okuyucuyu evrimin bilinmeyen
iklim değişikliğine daha uyumlu çeşitler Fosil Sınıflandırması: Mantar mı, Bitki mi, deneylerine dair düşündürürken, aynı za-
Dr. José Gutiérrez-Marcos liderliğinde- yaratmak için kullanmaktır”. Yoksa Bambaşka Bir Yaşam Formu mu? manda antik organizmaların sırlarını ay-
ki uluslararası çalışma, bu tür “stres dınlatma yolunda yeni sorular ve tartışma-
anılarının” bitki genomundaki belirli Anılara ek olarak, bazı bitkilerin bir tür Gaspé Körfezi kıyılarında bulunan fosil- lar için ilham veriyor. Fosil anomalilerinin,
bölgelerde sitozin metilasyonu şeklin- zekaya sahip olduğu ve yırtıcı bitkilerin lerin ilk kez jeolog John William Dawson yaşam ağacımızdaki yerini yeniden sor-
deki kimyasal modifikasyonlar yoluyla bile sayabildiği unutulmamalıdır. tarafından “çürüyen ağaç kalıntıları” ola- gulamasına neden olması, modern bilim
epigenetik olarak programlandığını rak tanımlanması, sonrasında ise ‘ilk ko- dünyasında heyecan verici tartışmaların
ortaya koydu. Kaynak: bizsiziz.com/Derleyen: Feyza zalaklı ağaç’ olarak adlandırılması, fosilin fitilini ateşliyor.
Çetinkol sınıflandırılmasında yaşanan zorlukları
“İklim değişikliği karşısında, aşırı koşul- gözler önüne seriyor. Ulusal Doğa Tarihi Kaynak: https://www.biorxiv.org/conten
lara karşı daha dayanıklı ve en elverişsiz Müzesi paleontoloğu Francis Hueber’ın t/10.1101/2025.03.14.643340v1 /Derleyen:
ortamlarda bile büyüyebilen bitki türle- 2001’de Prototaxites’in devasa bir mantar Deniz Kafkas
rinin yaratılmasına ihtiyaç var. Bitkilerin olduğu yönündeki değerlendirmeleri, bu
önceki stres koşullarını hatırlayabildiği tartışmayı 2017’de P. taiti türünün analiziy-
ve uyarlanabilir tepkiler geliştirebildiği le desteklense de hâlâ tam bir uzlaşmaya
mekanizmaları ortaya çıkararak, yeni varılamadı.