Page 2 - BİOMEDYA SAYI 3

TERAPİ DİRENCİNDE KANSER

KÖK HÜCRELERİN ROLÜ:

Arş. Gör. Ebubekir Dirican
HÜCRESEL ve MOLEKÜLER Marmara Üniversitesi

MEKANİZMA

Klinik ve klinik öncesi kanser Kansere yol açan kanser kök
araştırmalarındaki ilerlemeler, hücrelerinin dokulardaki muhtemel
kanser hastalarına yeni tanı kaynakları
ve tedavi yöntemleri getirerek • Dokularda normalde var olan kök hücrelerin
kanserden korunma ve iyileştirmede transformasyonu,
ciddi gelişmeler ortaya koymaktadır. • Kendi kendini yenileyebilme özelliğini tekrar
kazanan erken progenitörlerin transformasyonu ,
• Transiyent-amplifying progenitör hücrelerin veya
farklılaşmış (diferansiye) somatik hücrelerin seri
Kanser gelişmiş olan ülkelerde ciddi bir sağlık mutasyonlar sonucunda ölümsüz hale gelmeleri
sorunu olup, ölümlerin %20’sinden sorumludur. (de-diferansiyasyon) ,
İntratümör heterojenite hakkında yapılmış ilk • Dolaşımda bulunan kemik iliği kökenli kök
çalışmalarda melanoma kanser hücrelerinde hücreler ile doku kaynaklı kök hücrelerin
genetik instabilitenin yüksek derecede olduğu füzyonudur.
ve kemoterapotik ilaç direnci gelişimine
yol açtığı gösterilmiş (methotrexate and
N-(phosphonacetyl)-l-aspartate). Ayrıca yeni nesil Normal kök hücreler ile kanser kök
sekanslama teknolojisi tümör heterojenitesi ve hücrelerinin ortak özellikleri
plastisitesinin terapiye güçlükler çıkardığını ortaya 1. Asimetrik bölünme (kendi kendini yenileme)
koymuştur. özelliği sayesinde hem farklılaşmaya giden
bir progenitör hücre, hem de kendisinin
Kanser Kök Hücre aynısı olan ve sessiz kalan bir kök hücre
oluşturabilmek. Böylece bir hücre kitlesi ortaya
Sınırsız çoğalma potansiyeli ve farklılaşma çıkarabilmek.
yeteneğiyle özelleşmiş hücre tiplerini oluşturabilen 2. Kendini yenileyebilme mekanizmalarının
kök hücreler, hasarlı doku ve organların onarılması düzenlenmesinin benzer sinyal yolakları (Wnt,
ve yenilenmesinde birincil rol oynamaktadır. Sonic Hedgehog ve Notch) ile ve benzer
epigenetik basamaklarda olması (BMI-1 ve
Farklılaşmış ve özelleşmiş hücrelerde bulunmayan EZH2 gibi polycomb genler)
asimetrik bölünme yeteneği sayesinde kök hücreler 3. Pluripotensliği ve hücresel ölümsüzlüğü
kendi kopyalarını oluşturabilmekte, böylece klonal başlatan birtakım faktörlerin (oct4, nanog,
olarak çoğalabilmekte ve organizmadaki kök hücre sox-2 ve kanser testis-spesifik antijen (CTA))
havuzunu muhafaza edebilmektedir. ekspresyonu
4. Progenitör hücreler ve farklılaşmaya giden
Kök hücreler hücre döngüsünün G0 fazında hücreler gibi hücresel ürünlerin belirli bir
çoğalma ve farklılaşma için bir uyarı alana kadar hiyerarşik düzen içinde sıralanmaları
durağan olarak kalabilmekte ve maruz kalınan 5. Hücresel yaşam süresini arttıran gelişmiş
toksik ajanları aktif olarak hücre dışına taşıyarak telomeraz aktiviteleri
sitotoksik hasardan kendilerini koruyabilmektedir. 6. Spesifik büyüme inhibisyonu yapan ilaçlara
karşı hücresel direnci sağlayan ABC
Kanser kök hücresinin orjini transporterlarının ekspresyonu
1. Pluripotent kök hücrenin veya öncü hücrenin 7. Büyümeyi kolaylaştıran çeşitli büyüme
mutasyona uğrayarak, kök hücre özelliklerini faktörleri ve sitokinlerin salgılanması
taşıyan kanser hücresine dönüşmesidir. 8. Anjiyogenezi stimüle eden anjiyopoetik
2. Farklılaşmış, erişkin bir hücrenin mutasyona faktörlerin salgılanması
uğrayarak geriye dönük farklılaşmasıyla 9. Kök hücre belirleyicileri olarak tanımlanan
kanser kök hücresini oluşturmasıdır. CXCR4, CD133, α6-integrin, c-kit, c-met ve
LIF-R gibi yüzey reseptörlerinin ekspresyonu.

2