Page 2 - BİOMEDYA SAYI 32

02 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ Mayıs - Haziran 2021 www.biomedya.com

NOBEL

YOLUNDAKİ

BİYOLOJİK

SAATİ

ANLAMAK

Karolinska Enstitüsü’ndeki Nobel ödülü komitesi; geçtiğimiz
yıllarda Stockholm’de sunulan Nobel Fizyoloji ve Tıp ödülünü
biyolojik saat çalışmalarına verdi.
MERAKLA
BEKLENEN
PERİYODİK TABLO Yaşamdaki her şeyin bir döngü açık konuma getirdiğini gördü. Bu oynadığı keşfediliyordu. Bununla
POSTERİ HEDİYELİ içerisinde olduğu insanoğlu buluş sonraları araştırmacıları beraber kısa bir süre sonra
tarafından ilk keşfedilen buluşların
organizmaları kontrolü altında
doubletime (DBT) proteinin PER
başında geliyor. Yüzyıllar öncesinde tutan bir biyolojik saatin varlığını proteinin sentezlenmesinde
LABORATUVAR günleri, haftaları, ayları, yılları, sorgulamaya itti. geciktirici etki yaptığı da
mevsimleri gözlemlemeye
Çıktı... başlayarak bir saatin varlığını 1970’lerde araştırmacılar meyve periyodik olarak sentezlenip
keşfediliyordu. PER proteinin
DEFTERiMiZ
sinekleri üzerinde yaptıkları
yakılmasında daha aydınlatılmamış
hisseden insanoğlu bu saatin
organizmalardaki akrep ve
çalışmalarda mutasyona uğratılmış
birçok faktörün olduğu da bilim
yelkovanın ne olduğu konusunda
bir genin meyve sineklerinin biyoloji
insanları tarafından düşünülüyor.
günümüze kadar yüzlerce düşünce
Sonraları bu geni periyot geni
ortaya attı. saatini bozduğunu keşfettiler. Biyolojik saatin önemli bir bileşeni
olarak adlandırdılar. Fakat bu genin olan uykunun da vücuttaki birtakım
Jeffrey C. Hall, Michael Roshbash mekanizmasının nasıl çalıştığı proteinlerin sentezlenmesinden
ve Michael W. Young 80’lerin konusu halen belirsizliği koruyordu. etkilendiği geçtiğimiz yıllarda
başlarında meyve sinekleri uzun yıllar süren fare deneylerinin
üzerinde yaptıkları çalışmalar ile Bu belirsizliği çözmek bu yılın ardından aydınlatıldı. Nature’da
organizmalardaki saatin işleyiş Nobel ödülü sahibi olacak olan bu yayınlanan çalışmada Sik3 geni
mekanizmaları konusunda önemli üç beyefendiye nasip olmuştu. İlk mutasyona uğramış farelerin
genetiksel bulgulara ulaştılar. Bu olarak periyot geninin gece boyu uykuda geçirdikleri sürelerin
üç bilim insanının yaptığı çalışma PER proteinini sentezlediğini ve gün dramatik bir şekilde arttığını
daha sonra birçok araştırmacı için içeresinde bu proteinin yakıldığını gösteriyordu. Önümüzdeki yıllarda
çığır açıcı bir furyaya dönüştü. keşfettiler. Peki nasıl oluyor da genler ve davranışlar arasındaki
Laboratuvar bençlerinden her gün PER proteinin sentezlenmesi bağlantılar üzerine yapılan
biyolojik saatin diğer parçacıklarını gün ağırınca son buluyordu? çalışmalardan etki değeri yüksek
aydınlatan bulgular geliyordu. İlk ortaya attıkları teori PER sonuçlar alacağımız söylenebilir.
proteinin vücutta belli bir seviye Özellikle, bu konulara ilgili
SATIN ALMAK İÇİN Aslında her şey 19.yy’da bitkiler ulaştıktan sonra hücre içerisine olan genç bilim severlerin
üzerinde bir çoğumuzun günlük girip protein sentezleyen genin değerlendirmelerinde bu hususları
hayatta gözlemlediği bir gerçek ile işleyişini durdurmasıydı. Genetikte da göz önünde bulundurmaları
başlıyordu. Bilindiği gibi bitkiler gün geri beslenme olarak bilinen bu doğru araştırma konularına
ışığında yapraklarını açık şekilde olgu gerçekten de PER proteinin yönlenmede kendilerine yardımcı
konumlandırırken, gün kararmaya sentezlenmesinde düzenleyici rol olabilir.
başladıktan sonra yapraklarını oynuyordu.
kapalı konuma getirirler. O zamanlar Kaynaklar:
bir astronom olan Jean Jacques 1994 yılında PER proteine eşlik • Mustafa Korkutata / www.bilim.org/
d’Ortous de Mairan bu bitkilerin 24 eden başka bir proteinin varlığı nobel-yolundaki-biyolojik-saati-
saat karanlık ortama konulduğunda aydınlatılıyordu. Timeless (TIM) anlamak/
info@prosigma.net yapraklarının alacağı konumu olarak adlandırılan bu protein • https://www.nature.com/nature/
merak etmeye başlamıştı. Yaptığı PER proteine bağlanarak journal/v539/n7629/full/nature20142.
www.labmedya.com deneylerde bitkiler yapraklarını sentezlenmesinin kontrol altına htmlNature
/labmedya
karanlıkta olsa bile bir süre sonra alınmasında önemli bir görev