Page 10 - BİOMEDYA SAYI 35

10 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ KASIM - ARALIK 2021 www.biomedya.com

BU DÜNYA

NE SALGINLAR ATLATTI?

1928’de Alexander Fleming penisilini buldu. O zamana kadar sayısız salgın

atlatmış olan dünya, rahat bir nefes aldı. İlerleyen on yıllarda teknoloji
gelişti. Yapay zekâ, sürücüsüz arabalar, işçi robotlar derken; Covid-19 hala

ne kadar savunmasız olduğumuzu hepimize hatırlattı. Gelin hep birlikte
daha önce atlatılan salgınlara göz atalım…

Dünya genelinde hepimiz pandemi ~ Cyprian Vebası 250-271: Kartaca ~ Amerikan Vebaları 16.yy.: Cocoliztli Salgın sırasında mezarlıklarda mezar
nedeniyle uzun süre eve hapis Piskoposu Cyrian’ın adı ile anılıyor. salgınının yanı sıra İspanyol kazacak işçi bulmak bile mümkün
durumdaydık. Bir anda orta çağdaki Etiyopya’da başladı, Roma’ya yayıldı. kolonicilerin Amerika kıtasına getirdiği olmadı. Hastaneler tıklım tıklım dolu
veba günlerine adeta geri döndük. Sadece Roma’da günde 5000 kişinin çiçek vs. hastalıklar, kıtada milyonlarca olduğundan, parası olan parası olan
Ülkeler arasındaki sınırlar yeniden öldüğü söyleniyor. Hastalığın ne yerlinin ölümüne yol açtı. Tarihçiler, Amerikalılar doktorlara rüşvet vererek
yükseliyor, içe kapanıyorlar. Komplo olduğu bulunamadı. Çiçek ya da yerli halkın %90’ına yakınının hastaneye yatabiliyordu. İspanyol
teorileri de havada uçuşuyor. İşi uzaylı eboladan şüpheleniliyor. Zamanında Avrupa’dan taşınan hastalıklar gribi denmesinin sebebi, İspanya
saldırısına kadar götürenler var. Ama Roma’ya başkaldıran Piskopos yüzünden yok olduğunu tahmin basınının grip haberlerini sansürsüz
tarih bize bu salgının ne ilk, ne de Cyprian, salgını “dünyanın sonu” ediyor. Aztek ve İnka orduları, salgın yazabilmesidir. Amerikalılar gribi
sonuncu olduğunu gösteriyor: olarak nitelendirmişti. Bu salgın da yüzünden kırıldığından İspanyollar Almanların yaydığına dair komplo
Roma’yı zayıflattı, tarlaları ekecek Orta ve Güney Amerika’yı kolayca ele teorileri ürettiler.
~ Ö.3000: Çin’in kuzeydoğusundaki insan bulunamadı, açlık ve kıtlık baş geçirebildi.
arkeolojik kazılar sırasında bir köy gösterdi. Hristiyanlar hastalara yardım ~ Asya Gribi 1957-58: Çin’de başladı.
evinde 97 iskelet bulundu. Hamin ettiklerinden, bu salgın Hristiyanlığın ~ Londra’daki Büyük Veba Salgını Dünyaya yayıldı. Özellikle Asya
Mangha sit alanında bulunan 5000 Avrupa’ya yayılmasında önemli rol 1665-1666: Londra nüfusunun ülkelerini sarsan gripte 1 milyondan
yıllık bu evdeki kalıntılar çocuk, genç oynadı. %15’inin, yani 100 bin kişinin salgında fazla kişinin öldüğü sanılıyor.
ve orta yaşlılara aitti ve yanmıştı. öldüğü tahmin ediliyor. Kral 2. Charles
Salgının köy halkını silip süpürdüğü, ~ Justinian Vebası 541-42: Bizans bile Londra’dan kaçmak zorunda kaldı. ~ AIDS 1981- ... : Afrika’da
insanların ölülerini gömecek vakit İmparatorluğu’nun çöküş devrinin 2 Eylül 1666’da büyük Londra yangını maymunlardan geçtiği sanılıyor.
bulamadıkları sanılıyor. Yine Çin’in başlamasına yol açtı. Burbonik ya da çıkmasaydı, belki salgın daha da Şimdiye kadar 35 milyon kişinin
kuzeydoğusunda Miaozigou sit hıyarcıklı veba denilen bu salgında sürecekti. ölümüne yol açtı. Afrika’nın güneyinde
alanında benzer toplu mezar bulundu. İstanbul’da günde 5000 kişinin nüfusun %40’ı virüsü taşıyor. Aşısı yok
Buradaki kalıntılar da yaklaşık aynı öldüğü, kent nüfusunun %20-40’ının ~ Büyük Marsilya Vebası Salgını 1720- ama iyi gelen ilaçlar bulundu. Şimdiye
zamana ait. Arkeologlara göre burada eridiği tahmin ediliyor. Aya Sofya’yı 1723: Marsilya’ya Doğu Akdeniz’den kadar 2 kişi tamamen iyileşti.
da salgın ihtimali öne çıkıyor. yaptıran İmparator Justinian bile bu gelen bir gemi ile sızdı. 3 yılda 100 bin
vebaya yakalanıp iyileşti. İstanbul kişi öldü. Marsilyalıların yaklaşık 1/3’ü ~ H1N1 Domuz Gribi 2009-2010:
~ Ö.430: Atina ile Sparta arasındaki sokaklarında cesetler üst üste yığıldı, salgından sağ çıkamadı. Meksika’da başladı, dünyada 1 buçuk
savaşın başlamasından sonra sokaklardaki kedi köpekler bile öldü. milyondan fazla kişiye bulaştı. 300 bin
başlayan salgın 5 yıl sürdü. Helen Cesetler evlerde çürüdü. Mezarlıklar ~ Rusya’da Veba Salgını 1770-1772: civarında kişinin ölümüne yol açtığı
tarihçi Tukutides’e göre insanlar dolduğundan toplu mezarlar kazıldı, Rusya’yı kırıp geçirdi. Karantina sanılıyor.
birden ateş, kanama, gözlerde cesetler denize atıldı. Bazı tarihçilere altına alınanlar ayaklanarak, dua
kanlanma ile hayatlarını kaybetti. 75 göre imparatorluk nüfusunun dörtte için toplanmalarını yasaklayan ~ Ebola 2014-2016: Batı Afrika’da 28
ila 100 bin kişinin öldüğü sanılıyor. birini vebaya kurban verdi. Başpiskopos Ambrosius’u öldürdü. bin kişiye bulaştı, 11 binini öldürdü.
Salgın toplumda kaosa yol açtı. Çariçe Katerina, ayaklanmalar Virüs aslında ilk olarak 1970’lerde
İnsanlar nasılsa öleceğiz diye ~ Kara Veba 1346-1353: Avrupa’ya yüzünden fabrikaları Moskova dışına Sudan ve Demokratik Kongo
çılgınlar gibi para harcadı; kuralları, Asya’dan bulaştı. Kimilerine göre taşımak zorunda kaldı. Salgında 100 Cumhuriyeti’nde görülmüştü.
dini bir tarafa bıraktı. Hastalara Avrupa nüfusunun1/3’ünü, kimilerine bin kişinin öldüğü tahmin ediliyor.
yaklaşılmasından korkulduğu için, göre de yarısından fazlasını yok etti.
çoğu yalnız başına öldü. Doktorlar bu İnsanlar toplu mezarlara gömüldü. ~ Grip Salgını 1889-1890: İlk büyük Kaynaklar:
salgının tifo ya da ebola benzeri bir Çalışacak adam bulmak zorlandı, grip salgını olarak da biliniyor.  www.livescience.com/worst-
virüs olabileceğini düşünüyor. Atina’yı serflik sistemi sona erdi. Emekçiler Rusya’da başladı, birkaç ay içinde epidemics-and-pandemics-in-history.
kasıp kavuran bu salgın, Peloponnes daha iyi beslenip, daha iyi koşullarda dünyaya yayıldı. 5 haftada vaka sayısı html?utm_source=notification
savaşlarında Sparta’ya yenilmesinin çalışmak için pazarlık gücü elde tavan yaptı. 1 milyon insanın hayatını  www.theguardian.com/world/2018/
en önemli sebebi olarak görülüyor. etti. İnsan gücü kıtlığı yüzünden, kaybettiği tahmin ediliyor. jan/16/mexico-500-years-later-
teknolojiye yatırım yapanlar çoğaldı. scientists-discover-what-killed-the-
~ 165-180 Antonine Vebası: İran Böylece sanayi devrimine giden yol ~ İspanyol Gribi 1918-1920: Dünyada aztecs
seferinden dönen askerlerin Roma’ya açıldı. 500 milyon kişiye bulaştı, 1/10’unu  www.historytoday.com/archive/black-
getirdiği sanılıyor. Tarihçiler Roma’da öldürdü. Bazı kabileler haritadan death-greatest-catastrophe-ever
1 günde 2000 kişinin öldüğünü ileri ~ Cocoliztli Salgını 1545-1548: silinme noktasına geldi. Öldürücü  www.ancient.eu/article/782/
sürüyor. Bilim insanları “kızamık Meksika’da yüksek ateş, kanama ve olmasında, ülkelerin 1. Dünya justinians-plague-541-542-ce/
ya da çiçek salgını olabilir” diyor. bağırsak enfeksiyonu ile seyreden Savaşı’ndan yanmış, yıkılmış, sefalet  www.livescience.com/51662-100-
Roma İmparatorluğu’nun çöküşünün tifo benzeri salgında 5 yılda 15 milyon içinde çıkmalarının rolü büyük oldu. bodies-found-prehistoric-house.html
başlangıcı oldu. Tahminlere göre 15 kişi öldü. Kurbanların renkleri sarardı, ABD’de 675 bin kişinin ölümüne  www.herkesebilimteknoloji.com/
yılda 5 milyon kişi hayatını kaybetti. ağızlarından kulaklarından kan geldi, yol açan salgın, 1918 baharında haberler/saglik - Hale Tuna Kuterdem
Askerler teker teker hastalanınca, birkaç gün içinde de hayatlarını başladı. Takip eden sonbaharda
Roma Ordusu çöktü, barbarların kaybetti. Yerli halkın yüzde 45’i yok en öldürücü vuruşunu yaptı, kışın
istilasının önü açıldı. oldu. etkisini sürdürdü, zamanla zayıfladı.