Page 7 - BİOMEDYA SAYI 39

07
www.biomedya.com TEMMUZ - AĞUSTOS 2022 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

besinleri de dahil olmak üzere bu
tortu kaynağı genellikle kapatılır.
ABD'de ve Kuzey Yarım Küre'deki diğer
ülkelerde, birçok baraj yarım asırdan
daha eskidir ve 21. yüzyılda daha
az sayıda baraj inşa edilmektedir.
Sonuç olarak tortu taşınımındaki son
düşüşler nispeten azdır. Avrasya ve
Asya'da son 30 yılda, özellikle Çin'de
baraj inşaatı, küresel anlamda tortu
taşınmasında sürekli düşüşlere neden
oldu.
Magilligan, "Delta bölgelerindeki
düşük seviyeli ülkeler (deniz
seviyesinin yakınında veya altında
yaşayan ülkeler) için nehirlerden gelen
tortu arzı geçmişte, deniz seviyesinin
iklim değişikliğinden kaynaklanan
etkilerini dengelemeye yardımcı
oldu, ancak şimdi baraj inşaatından
kaynaklanan çökeltilerin azalması
ve deniz seviyelerinin yükselmesinin
çifte itici gücü var. Bu, Mekong Nehri
boyunca baraj faaliyeti nedeniyle
tortu arzının önemli ölçüde azaldığı
Vietnam gibi yoğun nüfuslu yerler için
özellikle endişe verici” açıklamasında STRES UZUN SÜRELI DAVRANIŞSAL
bulundu.
SORUNLARA NEDEN OLABILIR
Kuzey’deki sonuçlar çarpıcı. Güney
Amerika ve Okyanusya'da büyük
nehirler için planlanan 300'den
fazla baraj projesi ise Güney için Yapılan bir araştırmaya göre hamilelikleri boyunca
gelecekteki değişikliklerin habercisi stres yaşayan kadınların çocuklarında
olacaktır. Amazon Nehri Dünya’daki
diğer nehirlerden daha fazla tortu davranış sorunları olabiliyor...
taşır ve bu barajlar için önemli bir
hedeftir.
Leipzig Üniversitesi'nden (UL) faktörleri ile hamilelik sırasında artan BÜYÜK KARDEŞLER
Çalışmanın yardımcı yazarı Prof. Carl araştırmacılar, 373 Alman anne-çocuk annenin stres seviyeleri arasında KÜÇÜKLERININ DAHA ÇOK
Renshaw, "Nehirler, Dünya yüzeyinde çiftini hamilelik sürecinden çocuklar doğrudan bir ilişki olduğunu gösterdi. SOSYALLEŞMESINI SAĞLIYOR
ne yaptığımızın oldukça hassas 10 yaşına gelene kadar takip ettiler. Buna ek olarak hamilelik sırasında
göstergeleridir - arazi kullanımı endişe, üzüntü veya gerginlik gibi Yapılan bu araştırma ile büyük
değişikliği için bir termometre Çocukların stres düzeylerini ve önemli düzeyde stres yaşayan kardeşlerin varlığının küçük
gibidirler. Yine de Kuzey Yarım davranışsal sorunlarını ölçmek için annelerin çocuklarının 7 ila 8 veya kardeşlerin davranış sorunları
Küre'deki nehirler için barajlar şimdi annelerden üç tane geçerliliği kabul 10 yaşındayken davranış sorunları geliştirme olasılığını doğrudan
okyanusa gelen tortu için bu sinyali edilmiş anketi doldurmaları istendi. olduğunu bildirmeleri daha sık azalttığını gösteriyor, ama annenin
engelliyor. ABD'de bir toprak kaybı krizi İlk olarak araştırmacılar sosyal ve görüldü. stresinin çocuk davranışı üzerindeki
olduğu iyi biliniyor, ama bunu ‘tortu çevresel değişkenlerin hamilelik olumsuz etkilerini değiştirmediğini
ihracatı’ rekorunda görmüyoruz, çünkü sırasında anneler üzerindeki yüksek Projede yer alan araştırmacılardan ileri sürmektedir. Peki, büyük
hepsi bu barajların arkasına takılıyor, stres seviyeleri ile ilişkili olup biri olan Federica Amici’ye göre, kardeşler küçük kardeşlerin
oysa Güney’deki nehirler için bu olmadığını ve annenin stresinin doğum öncesi stresin hafif davranış sorunlarının ortaya çıkışını
sinyali görebiliyoruz" dedi. çocuklarda davranışsal sorunların biçimlerinin bile birkaç yıl sonra nasıl azaltabilir? Çocuklar büyük
gelişimi üzerindeki uzun vadeli çocuk davranışları üzerinde olumsuz kardeşleriyle etkileşime girerek daha
Dethier, "Dünya çapında pek çok etkilerini incelediler. etkileri olabilir. Bu, daha önce elde yüksek sosyal yeterlilik ve empati
durumda çevremizi nehirler ve edilen bulguları doğruluyor. Dahası yeteneklerini geliştirebildikleri
bunların işleyiş biçimleri etrafında; İkinci olarak araştırmacılar, annenin sağlığına iyi gelen ve gibi problem çözme becerilerini
tarımda, sanayide, yeniden yapımda, kardeşlerin çocuklarda davranışsal hamilelik sırasında annenin stres de geliştirebilirler. Ayrıca büyük
turizmde ve ulaşımda kullanılmak sorunların gelişimini doğrudan stres altına girmesini azaltacak önlemlerin kardeşlerin varlığı ebeveynler için
üzere inşa ettik, ama insanların düzeylerini düşürerek çocukların alınması erken müdahalede en öğrenme fırsatları sağlayabilir.
yaptığı faaliyetler aniden nehirlerin psikolojik açıdan iyi hallerini daha önemli faktörlerden biri. Böylece farklı beklentiler ve daha
işleyişini bozduğunda bu tür etkilere da iyileştirip iyileştirmediğini ya iyi ebeveyn olabilmek için anne ve
gerçek zamanlı olarak uyum sağlamak da dolaylı olarak annenin stresinin Araştırmadaki olumlu bulgulardan babanın becerilerini geliştirebilir.
zorlaşabilir.” zararlı etkilerini en aza indirerek biri ise büyük kardeşleri olan
engelleyip engellemediğini çocuklarda daha düşük davranış Makale: “Maternal stress, child
Makale: “Rapid changes to global river incelediler. sorunlarının gözlemlendiği behavior and the promotive role of
suspended sediment flux by humans” sonucuydu. Evde ağabeyi veya older siblings” by Federica Amici,
by Evan N. Dethier, Carl E. Renshaw DOĞUM ÖNCESI STRES ÇOCUKTA ablası olan çocukların sorun Stefan Röder, Wieland Kiess, Michael
and Francis J. Magilligan, 23 June 2022, DAVRANIŞ SORUNLARINA yaşama olasılıkları daha düşük. Bu Borte, Ana C. Zenclussen, Anja Widdig
Science. NEDEN OLABILIR da kardeşlerin sağlıklı bir çocuk and Gunda Herberth, 29 April 2022,
gelişimini desteklemek için çok BMC Public Health.
DOI: 10.1126/science.abn7980 Çalışmanın bulguları, sosyal alanların önemli olduğunu gösteriyor.
eksikliğinin sosyo-çevresel stres DOI: 10.1186/s12889-022-13261-2