Page 2 - BİOMEDYA SAYI 14

02 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ Mayıs - Haziran 2018 www.biomedya.com

ANTİBİYOTİK DİRENÇ GENLERİ

Doç. Dr. Sevil SAĞLAM YILMAZ

kanamisinden daha toksiktir ve hassas Güvenliği Birliği (The European Food laboratuvar ve klinik testlerin yapılması gibi
hücrelerin daha çabuk ölümüne sebep Safety Authority; EFSA) tarafından yapılan çözüm önerileri mevcuttur. Biyogüvenlik
olmaktadır. toplantılarda bu risklerin gerçekleşme Kurulu konu hakkında detaylı çalışmaların
Bitkilere gen aktarım olasılıkları tartışılmış ve düşük de olsa yapılması yönünde itici güç haline
sürecinde, aktarılmak Paul Berg Amerika’da 1972 yılında risklerin ortaya çıkabileceği bildirilmiştir. gelmeli ve toplum bilgilendirilmelidir. Risk
değerlendirme komitesine çok ciddi görev
genetiği değiştirilmiş ilk DNA molekülünü
Bu duruma çözüm olarak aşağıda sayılan
istenilen özel DNA oluşturmuştur. Bir yıl sonra; Stanley alternatif metotların geliştirilmesi tavsiye düşmektedir. Biyogüvenlik Kanunu bu
[3]
parçası, bulunduğu Cohen, Annie Chang ve Herbert Boyer edilmiştir . ürünlerin bazılarının ithalatına izin vermiş
de olsa henüz ülkemizde bu ürünlerin
bir antibiyotik direnç geninin bakteriye
canlının DNA'sından özel transferini gerçekleştirmişlerdir. İlk Antibiyotik dayanıklılık genlerinin yatay üretimi serbest değildir. Bu demek değildir
DNA kesim enzimleriyle transgenik bitki ise; 1982 yılında transferi, toplumların risk algısı ve ki endişeler anlamsızdır. Yoğun ve samimi
kesilmekte ve genellikle antibiyotiğe dayanıklılık geni aktarılmış marketteki ürünlerin tüketici tarafından çalışmalara acilen ihtiyaç duyulduğu bir
gerçektir.
tütün bitkisi olmuştur .
kabulü vb. konular alternatif metotları
[4]
vektör adı verilen taşıyıcı düşünmeye zorlamıştır bilim insanlarını.
bir DNA molekülüne Agrobacterium tumefaciens aracılığıyla Antibiyotik direnç genlerinin kullanılmasını Kaynaklar
ve doğrudan gen aktarım yöntemlerinde
önlemek için iki genel strateji izlenmektedir:
1. European Food Safety Authority; Statement
eklenmektedir. gen transferi yapılan hücrelerin ve bu of the scientific panel on genetically modified
hücrelerden gelişen bitkilerin seçilebilmesi 1. Çoklu seçilebilir toksik olmayan markör organisms on the safe use of the nptII antibiotic
için işaret genlerine ihtiyaç duyulmaktadır. genlerin kullanımı (Pozitif seleksiyon). resistance marker gene in genetically modified
Antibiyotik direnç genlerinin insan Seçilebilir bir markör gen, bir DNA plants, Parma: European Food Safety Authority,
sindirim sisteminin mikroflorasında lateral sekansı, özellikle dönüştürülmüş 2007.
transferinin insan sağlığını tehdit ettiği hücrelerin tanımlanmasında 2. Şen, S., Altınkaynak, S., Genetiği değiştirilmiş
Vektör üzerinde aktarılacak DNA bölgesinin
yanı sıra, aktarılan geni alan bireylerin düşünülmektedir. kullanılmaktadır. Antibiyotiğe dayanıklı gıdalar ve potansiyel sağlık riskleri. SAÜ. Fen Bil. Der.
seçimini sağlayacak antibiyotik direnç markör genlere alternatif olarak GFP 18. Cilt, 1. Sayı, s. 31-38, 2014 SAU J. Sci. Vol 18, No
genleri ve aktarılan DNA’nın işlevsel Neomycin fosfotransferaz II gibi genlerin (Yeşil Fluoresans Protein) ve mannoz 1, p.31-38, 2014.
[1]
hale gelmesini sağlayacak bazı özel gen alerjik olabileceği de diğer bir kaygıdır . (Man) seleksiyonuna dayalı bitki 3. Transgenik bitkilerin antibiyotik direnci yaratma
bölgeleri bulunmaktadır. Transgenik bitki üretiminde kullanılan transformasyonu kullanılabilmektedir. olasılığı (http://www.bilimteknik.tubitak.gov.tr/
bu genlerin doğaya yayılma ihtimali kimi Ancak, çoklu seçilebilir markörlerin sayısı system/files/genaktarimli.pdf)
çevrelerce çok büyük bir tehlike olarak sınırlıdır. Ancak geliştirilmeye açık bir 4. Fraley R.T., Rogers S.G., Horsch R.B., Sanders P.R.,
En popüler antibiyotik direnç genleri
şunlardır: görülmektedir. Zira antibiyotik direnç alandır. Flick J.S., Adams S.P., Bittner M.L., Brand L.A., Fink
Neomycin phosphotransferase II (nptII) genlerinin patojen mikroorganizmalara C.L., Fry J.S., Galluppi G.R., Goldberg S.B., Hoffmann
Hygromycin phosphotransferase (hpt). geçmesi durumunda bu bakterilerin neden 2. Elde edilen transgenik bitkide seçilebilir N.L. and Woos C., Expression of bacterial genes in
Yaygın kullanımları söz konusu olmasa da olduğu enfeksiyonları kontrol altına almak markör genin eliminasyonu. plant cells. Proc. NatL. Acad. Sci. USA Vol. 80, pp.
diğer antibiyotik direnç genleri ise şunlardır: oldukça zorlaşacaktır denilmektedir. 4803-4807, 1983.
Gentamycin acetyltransferase (accC3) Kanser oluşumunda rol oynama gibi 5. Gücükoğlu, A., Küplülü, A., Genetik Modifiye
olumsuzluklara yol açabileceğini savunan Gıdalar, Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 77(2),
tartışmalar da yapılmaktadır . 30-38, 2006.
[2]
Bleomycin
Phleomycin Antibiyotik direnç genlerinin, insan
NPTII enzimi, bitki türlerine yapılan gen ve hayvan bünyesindeki bakterilere
aktarımlarında kanamisin ve neomisin geçerek onların da antibiyotiklere
gibi aminoglikozid antibiyotiklerin dirençli hale gelmesine neden olabileceği
fosforilasyonunu sağlayarak onların etkisini düşünülmektedir. Ancak bu durum [5]
inaktif hale dönüştürmektedir. Hygromycin deneysel olarak ispatlanamamıştır .
phosphotransferase ise hem bitki hem Dünya Sağlık Örgütü (World Health
hayvan sistemleri için uygun bir markördür Organization; WHO), Birleşmiş Milletler Sonuç olarak; alternatif genlerin kullanımı,
ve HPT enzimi hygromycin B antibiyotiğini Gıda ve Tarım Örgütü (Food Administration söz konusu ürünlerin ticari ekimlerine
inaktif yapmaktadır. Hygromycin genellikle Organization; FAO) ve Avrupa Gıda izin verilmeden önce yoğun ve kapsamlı