Page 21 - BİOMEDYA SAYI 26

21
www.biomedya.com Mayıs - Haziran 2020 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

PANİK ALIŞVERİŞİNİN ARKASINDAKİ PSİKOLOJİ

Yaşanan Covid-19 pandemisinden fazla ürün satın alma riskini ortaya fazla doktora gideriz. Yoldaki bir önlemler almış bulunuyorsunuz;
akıllarda kalan sokağa çıkma çıkarabilir. Bu endişeyi çok yoğun aracın bize çarpmasını engellemek dolayısıyla geçici bir rahatlama hissi
yasaklarından önce yaşanan alışveriş yaşayan bireyler, marketlerin için yaya geçidini kullanırız. Bütün geliştirebilirsiniz.
çılgınlıkları kalıyor. Önce tuvalet kapanmayacağını duyuran yetkililerin bu risk tartma davranışlarımızın
kâğıdıyla başlayan ve ardından açıklamalarına inanmakta güçlük arkasında çok ilkel ve temel bir Bu durum, pek çoğumuzun hissettiği
kolonya, el dezenfektanı, maske, yaşayabilir ya da bu açıklamaya dürtü yatar: Hayatta kalabilmek. korku ve endişeyi hafifletmeye
makarna ve pirinç derken; bitmeyen inansalar bile her şeyin değişmesi Dolapları daha fazla makarna, daha yardımcı olabilir. Kontrolden çıkmış
ihtiyaç listesine bu dönemde şahitlik durumunda "hazırlanmanın" en iyisi fazla tuvalet kâğıdı, daha fazla küresel bir pandemi koşullarında,
etmiş olduk. olduğuna karar verebilirler. kolonya ile doldurmak pek mantıklı insanların -kendi algılarında bile
gibi gözükmüyor olabilir ancak riski olsa- kontrol sağlama isteklerini
Peki, böyle bir davranış için bir Öte yandan, koronavirüs salgını en aza indirmek için makul önlemler anlamak zor değildir. İnsanların evini
gerekçe var mı? Daha akıllıca birçok insana kendi ölümünü de alıyormuşuz gibi hissettirir. Ve temizlemek, konserve gıdalar veya
alışveriş yapmak ve başkalarının hatırlatır ve bu korkuyu dengelemek unutmayın, farklı insanlar farklı risk basit bir çikolatalı kek satın almak
ihtiyaçlarını göz önünde için de harcamaların artmasına toleranslarına sahiptir. Bu nedenle, kadar basit bir davranışı harekete
bulundurmak için psikolojik neden olabilir. Daha fazla "silahınız" bir kişi temel malları stoklamakta geçirmeleri, en azından düşük
dürtülerimizin ötesine geçebilir varsa, daha güçlüsünüz demektir. Bu iyi hissedebilirken, başka bir kişi bu seviyeli kaygı için bir rahatlama
miyiz? silah, içerisinde bulunulan koşula kadar panik olmayabilir. sağlar.
bağlı olarak; bazen bir tuvalet kâğıdı,
Kriz anlarının, panik oluşturması bazen bir kolonya, bazen bir maske İnsanlar Duyguları Tarafından Kaygılı hissetmek son derece
son derece olağanken; panik olabilir. Yönetilir olağandır, önemli olan kontrolü
durumlarında insanların aptalca İnsanların sezgisel, duygusal yanları elinizden kaybetmemenizdir.
görünen kararlar veriyor olması da Gerçekliğin Algısı: Rasyonel ve -kaygı, korku ve panik nedeniyle Alışveriş yaparken, alışverişlerinizi
bazen kaçınılmazdır. Koronavirüs Sezgisel yönlendirilen- fiyat dalgalanması yönlendirmek için yanınıza bir
salgını, yalnızca bir belirsizlik hali İnsanlar gerçekliği iki temel şekilde veya arz sıkıntısı gibi geçici faktörleri liste alın ve buna bağlı kalmak
değil aynı zamanda da birçoğumuzun algılar: Rasyonel ve sezgisel (ya düşünerek bunun bir nedeni için elinizden gelenin en iyisini
sosyal izolasyon yaşadığı bir da duygusal). Ne kadar denemeye olduğuna inandığında daha fazla yapın. Bu şekilde, boş rafların
dönemdir. Bu faktörlerin her ikisi çalışırsanız çalışın, gerçekliği istifleme davranışı gösterebilir. Her veya süpermarketlerin kapanışının
de insanları ihtiyaç duymayacakları deneysel ve duygusal bağlantınızdan ne kadar rasyonel olsa da, çoğu düşünülmesiyle tetiklenen anksiyete
şeyleri satın almaya psikolojik ayırmak neredeyse imkânsızdır. insan tarihsel veriler yoluyla bu tür kaynaklı satın alma işlemlerine yenik
olarak motive edebilir. Her ne Sadece bir robot olamazsınız (bazı eksikliklerin kısa ömürlü olacağını düşme olasılığınız azalır.
kadar hakkında çok fazla araştırma insanlar bu konuda diğerlerinden biliyor ancak duygusal olarak buna
bulunmasa da, psikolojiye "panik daha iyi olsa da) ve tüm zamanınızın inanmakta güçlük yaşıyor olabilir. Kaynaklar:
• Dual speculative hoarding: A wholesaler-
alışverişi" olarak geçen kavram; bir %100'ünde rasyonel, mantıklı bir Diğerlerinin davranışlarını
retailer channel behavioral phenomenon
kriz anında yapılan alışveriş pratiği şekilde hareket edemezsiniz. Bu gözlemlemek duygusal bir salgına
behind potential natural hazard threats.
olarak tanımlanır. durum, bir afet planlaması söz neden olabilir. İnsanlar, diğer International Journal of Disaster Risk
konusu olduğunda karar vermenizi insanların davranış ve duygularını Reduction, (2020). https://www.sciencedirect.
Belirsizlik, Kaygı ve Panik de etkiler. görerek bundan kolaylıkla etkilenir. com/science/article/pii/S2212420919308362
• The Efficacy of Exposure Therapy for
Belirsizlik, panik, kaygı, korku gibi Gıda arz sıkıntısı konusundaki
Anxiety-Related Disorders and Its Underlying
endişeler stabil olmayan bir beynin Nisan 2020'de International Journal korku ve endişe, günümüzde Mechanisms: The Case of OCD and PTSD.
ve hata olasılığı yüksek kararlar of Disaster Risk Reduction'da sosyal medyanın da doğrudan Annual Review of Clinical Psychology,
vermenin tetikleyicisidir. Bu yüzden yayımlanan bir araştırmada; erişime açık olması nedeniyle (2015). https://www.annualreviews.org/doi/
full/10.1146/annurev-clinpsy-021815-093533
stabil bir beyne sahip olmak her yaklaşan veya devam eden bir çok kolay biçimde yayılabilmekte,
• Consumer Panic Buying and Quota Policy
zaman arzu edilen bir durumdur. felaket nedeniyle istiflemenin, doğrudan tanık olmadığımız başka
under Supply Disruptions. Manufacturing
Ancak panik alışverişi, yüzeyden insanların riski en aza indirme insanların davranışlarından bile & Service Operations Management, http://
bakıldığında mantıksız gibi gözükse arzusu tarafından yönetilen “büyük etkilenebilmekteyiz. Bu kaygı ve personal.cb.cityu.edu.hk/biyishou/files/
de esasında rasyonel bir temele olasılıkla kişisel çıkar odaklı ve endişe yanlış ve mantıksız olsa bile, MSOMPanic.pdf
• How Panic-Buying Revealed the Problem
sahiptir. Koronavirüs salgını, hepimiz planlanan bir davranış olduğu" sosyal medya ağlarımızda bir virüs
With the Modern World. The Atlantic/Helen
açısından bir belirsizlik halini ortaya bulgusuna ulaşıldı. Yiyecekleri gibi yayılmaya devam eder. Lewis (accessed April 11, 2020). https://
çıkarmıştır. Belirsizliğe tahammül (veya tuvalet kâğıdını) biriktirmek, Yani boş mağaza raflarının www.theatlantic.com/international/
edememek de maddi ihtiyaçlar felaketin kapsamı veya süresi resimlerini gördüğünüzde ve archive/2020/03/coronavirus-panic-buying-
britain-us-shopping/608731/
noktasında, kullanılabilecek olandan hakkında yanılıyor olmaktan daha az arkadaşlarınızın tuvalet kağıdı
• Panic Buying: The Psychology of Hoarding
daha fazlasının toplandığı aşırı risklidir; çünkü istif edilen pek çok biriktirdiğini duyduğunuzda,
Toilet Paper, Beans & Soup. PsycMental/John
istifleme gibi bir davranışın ortaya şey yine de kullanılabilirdir. kendinize “Evet, belki bunu ben de Grohol (accessed April 11, 2020). https://
çıkmasına neden olabilir. İnsanlar büyük ölçüde ister fiziksel, yapmalıyım” dersiniz. Öte yandan bu psychcentral.com/blog/panic-buying-the-
ister duygusal, ister gerçek, isterse düşünce size çok mantıklı gelmese psychology-of-hoarding-toilet-paper-beans-
soup/
İstifleme davranışı, kıtlık olduğu veya de algılanan olsun kişisel çıkarlar de, "yalnızca güvende hissetmek
• Psychology can explain why coronavirus
olacağı düşüncesinden yola çıkılarak ve acı çekmekten kaçınmak için için" bile yaparsınız. drives us to panic buy. It also provides tips
ortaya çıkan; bazen rasyonel bazen motive edilirler. Olası riskleri tartmak on how to stop. TheConversation/Melissa
de duygusal olabilen bir insan ve bunları azaltmak için çok fazla Rahatlama, Kontrol Duygusu ve Norberg&Derek Rucker (accessed April
11, 2020). https://theconversation.com/
tepkisidir. İstifleme davranışının zaman harcarız, çünkü bu daha Öneriler
psychology-can-explain-why-coronavirus-
en güçlü motivasyonlarından uzun bir yaşam sürme hedefimizi Panik alışverişi sonucunda,
drives-us-to-panic-buy-it-also-provides-
birisi, bireyin sıkıntıya tahammül garanti altına almak anlamına gelir. rahatlamış ve kontrol hissi tips-on-how-to-stop-134032
edemeyeceği algısıdır. Sıkıntıdan Örneğin, yaşlandıkça ortaya çıkması geliştirmiş hissetmeniz olasıdır. • https://bilimfili.com/panik-alisverisinin-
kaçınma davranışı, pandemi beklenmeyen hastalıkları önceden Açlığınız ve tuvaletten sonraki ardindaki-psikoloji / Gürkan Akçay
sırasında mümkün olandan daha öğrenip engelleyebilmek adına daha temizliğiniz noktasında aktif