Page 19 - BİOMEDYA SAYI 26
P. 19

19
             www.biomedya.com                       Mayıs - Haziran        2020     BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ










        Yaban hayatı biyoloğu Tara Hohoff;   görülen kuduz neredeyse tüm memeli   yarasa türü, ölü ağaçların çıkıntılı   tehlikeye atıyoruz. Tıpkı Netflix’in
        yarasa biyolojisi, yarasaların   türlerinden geçebilir ancak genellikle   kabuklarına tünemeyi tercih eder.   Tiger King belgesel serisinde olduğu
        korunması ve bu uçan memelilerin   yarasa, rakun, korkarca ve tilkilerde   Ancak ağaç sayısı azaldıkça yarasalar   gibi. Benzer şekilde hayvan kökenli
        insan sağlığındaki rolü üzerine   bildirilir.                   ancak insanların tavan aralarında,   ürünleri nasıl elde ettiğimize dair
        konuştu.                                                        barakalarında ve garajlarında yuva   dikkatli düşünmediğimizde, habitatı
                                                                        bulabiliyor. Bu da onları istenmeyen   yok ettiğimizde, yaban hayata yakın
                                                                        etkileşimlerin gerçekleşebileceği   mesafede yaşadığımızda veya vahşi
                                                                        yakın mesafeye getiriyor.       hayvanları beslerken ve insana
                                                                                                        alıştırırken biz kendimizi tehlikeye
                                                                                Vahşi hayvan pazarlarıyla   sokuyoruz. Olması gerektiği gibi
                                                                                yeni koronavirüs benzeri   olması, yani yaban kalması için doğal
                                                                                hastalıkların ortaya çıkışı   yaşama saygı duymamız gerekiyor.
                                                                        arasında nasıl bir ilişki var?
                                                                        Yaban hayvanı pazarları çoğunlukla      Yarasalar üzerine yapılan
                                                                        doğadan toplanan ve birbirleriyle çok   araştırmalar ve çevreci
                                                                        yakın tutulan sayısız türde hayvanı     faaliyetler insan sağlığı ve
                                                                        barındırıyor. Bunlar doğada olsa   toplumuna nasıl fayda sağlıyor?
                                                                        birbirleriyle temasa geçmeyecek   Çok çeşitli oldukları için yarasalar
                                                                        hayvanlar. Bazen canlı ve ölü   araştırma için inanılmaz bir canlı
                                                                        hayvanlar üst üste istifleniyor ve bu   grubu. Uçacak şekilde evrimleşmeleri,
                                                                        da kanla salyanın aktarımına neden   sesle yer belirlemeleri ve gececiliğe
                                                                        oluyor. Bu pazarlarda çalışanlar   adapte olmaları… Bunların hepsi
                                                                        ya da egzotik hayvan ticareti veya   araştırmak için heyecan verici
                                                                        mutfak kullanımı için hayvanları satın   alanlar. Çoğu yarasa türü boyutlarına
         ABD’deki Illinois Doğa Tarihi Araştırması (INHS) merkezinden yaban hayatı biyoloğu Tara   alanlar, bir dizi hastalığa maruz kalma   göre çok uzun ömürlü. Bu nedenle
         Hohoff, orta Illinois’deki yarasa popülasyonlarıyla ilgili veri toplarken sis ağıyla yakaladığı   tehlikesine giriyor.  bilim insanları nasıl yaşlandıklarını
                              bir yarasayı elinde tutuyor.                                              araştırmakla da ilgileniyor. Daha
                                                                                Sıçrama olayı nedir?    önce belirttiğim gibi nalburunlu
                                                                                Bunun gerçekleşmesi     yarasa gibi türler, diğer türler için
        Çin’deki nalburunlu yarasalar, SARS   Çünkü yarasalar pek çok virüs     hangi etkenlere bağlı?  ölümcül olan bulaşıcı hastalıklarda
        benzeri koronavirüslerin doğal   enfeksiyonuna dayanabilir ve hayatta   Bir patojenin konak türünden, sıklıkla   hayatta kalmalarını sağlayan özgün
        konaklarından biri. Bazı tıp uzmanları   kalabilir, bağışıklık sistemlerinin bu   tıpkı bir vahşi hayvan pazarındaki   bir bağışıklık sistemine sahip. Bunun
        da özellikle Vuhan’daki vahşi hayvanı   enfeksiyonlara nasıl tepki verdiği pek   gibi doğal olmayan etkileşim yoluyla   nasıl mümkün olduğuyla ilgili
        pazarlarının yeni koronavirüsün   çok araştırmanın odağında.    yeni bir türe geçmesine sıçrama   öğrenecek çok şeyimiz var.
        insan topluluklarına sıçramasına                                olayı denir. Tarihsel konakta bu
        neden olduğunu düşünüyor. Henüz          Yarasalara dair yaygın   patojene karşı bağışıklık evrimleşmiş   Diğer yandan, çoğu yarasa türü
        doğrulanmamış olsa da bu hipotez         yanılgılar neler?      olabilir. Ancak yeni etkilenen türün   ekosistem için yaşamsal hizmetler
        yarasaların dünya çapında kötü           İnsanlar yarasaların   muhtemelen doğal bir direnci yoktur   gerçekleştirir. Bunlar böcekleri yeme,
        bir unvan kazanmasına yol açıyor   kemirgenlere benzediğine, tüm   ve bu da onu salgına açık hale getirir.  nektarlarından beslenirken bitkilerin
        ve yarasalarla etkileşime geçmek   yarasa türlerinin benzer olduğuna,   Bir vahşi hayvan pazarındaki   tozlaşmasını sağlama ve meyve
        konusunda toplumsal korkuyu     bunların genellikle tehlikeli   sıçrama ihtimali pek çok faktörden   tohumlarını yayma gibi insan sağlığı
        arttırıyor. Illinois Yarasa Koruma   hastalıklar taşıdığına ve örneğin   etkilenebilir. Bunların arasında   ve ekonomisi açısından da faydalı
        Programı’nın proje koordinatörü ve   insanın saçlarına dolanarak onlarla   enfeksiyon düzeyi, hijyen koşulları,   görevler. Örneğin; Güney Illinois
        Illinois Doğa Tarihi Araştırması (INHS)   etkileşime geçmeye çalıştıklarına   yiyecek hazırlama yöntemleri   Üniversitesi’nden araştırmacılar,
        merkezinden yaban hayatı biyoloğu   inanma eğiliminde.          ve patojenin yeni ara konakla   böcekle beslenen yarasa türlerinin
        Tara Hohoff; yarasa biyolojisi,                                 uyumluluğu yer alır. Bu bulaşmanın   mısır ekinlerine zarar veren böcekleri
        yarasaların korunması ve bu uçan   Fakat yarasalar kemirgenlerle yakın   salgına dönüşüp dönülmeyeceğini   kontrol altına alarak dünya çapında
        memelilerin insan sağlığındaki rolü   akraba değil ve inanılmaz düzeyde   belirleyen ilginç bir etken de   bir milyar dolar tasarruf sağladığını
        üzerine konuştu. Hohoff, Illinosis   çeşitliliğe sahip bir hayvan takımı.   patojenin ne kadar ölümcül   hesapladı. Burada, Illinois’te
        News’in yaşam bilimleri editörü Diana   Mağaralarda yaşayan yabanarısı   olduğudur. Hastalıklar konaklarını   de tarıma zarar veren unsurları
        Yates’in sorularını yanıtladı. İşte o   yarasasından büyük uçan tilkiye   çabuk öldürürse yeni bireylere   baskılamak son derece önemli.
        sorular ve cevapları…           kadar farklılık gösterir. Yarasa türleri   bulaşma imkanı azalır. Daha az   Üstelik yarasalar, sivrisinek gibi ev
                                        dünya çapında meyve, nektar, böcek   ölümcül hastalıklar ise daha fazla   böceklerini de tüketerek de bize fayda
                 Yarasalar insanlar için   ve balıkların da dahil olduğu geniş bir   bireye yayılabilir.  sağlıyor.
                 tehlike mi?            besin yelpazesine sahip.
                 Genellikle hayır, yarasalar                                    Bu sorunun bir çözümü   Kaynak: Illinois Üniversitesi
        insanlara zarar vermez. Yarasalar   Çoğu yarasa insanlardan olabildiğince   var mı?
        koronavirüsler ya da kuduz gibi   uzak durmaya çalışır ama biz          Yarasaların insanlarla
        hastalıkların taşıyıcısı olabilir ancak   habitatlarını ellerinden almaya   etkileşime geçmeyi seçmediğini
        bu hastalıklar yarasanın kanı veya   devam ettikçe bunu yapmaları   yeniden vurgulamak önemli. Biz
        salyasıyla temasa geçmedikçe insan   daha zor oluyor. Burada; ABD’nin   hayvanları doğadan alıp insanlarla
        için tehlike yaratmaz. ABD’de nadir   Ortabatı eyaletlerindeki pek çok   yakın temasa sokarak kendimizi
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24