Page 21 - BİOMEDYA SAYI 32

21
www.biomedya.com Mayıs - Haziran 2021 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

büyük role sahip önemli bir flavoprote-
in sınıfıdır. Hayvanlarda ise sirkadiyen
ritim olarak adlandırılan 24 saatlik ay- AVRUPA’DAN
dınlık-karanlık döngüsüne vücudumu-
zun biyokimyasal ve davranışsal olay-
larını düzenlenmesini sağlar. 9-10 BİYOBENZER
Kriptokrom-1 (CRY-1) olarak adlandı-
rılan gende mutasyonların gelişmesi İLAÇLARA
sonucu gecikmiş uyku fazı veya DSPD
(delayed sleep phase disorder) hasta- DESTEK
lığı gelişebilir. DSPD tanısı konulan bi-
reyler geceleri uykuya dalmakta sıkıntı
çekerler ve genelde uykuları şekerleme
şeklinde aralıklı olarak gerçekleşir. CRY1
mutasyonu taşıyan kişilerde biyolojik
saat düzeninin bozulduğu gözlemlen-
miştir. 11

Biyolojik saat hücre içeriside “başlatıcı
ve aktivatör” olarak yer alan proteinle-
rin birikmesi sonucu biyolojik saatimiz Şekil-2 (PER ve TIM proteinlerinin gece ve gündüz aktiviteleri gösterilmiştir.)
çalışmaya başlamaktadır. Başlatıcı pro-
teinler de hücre içerisinde sentezlenir.
CRY1 geni bu biyolojik döngüde durdu- neğinden PRD genini izole etmeyi ba- REFERANS
rucu görev üstlenir. Fakat CRY1 geninde şarmışlardır. PRD geni tarafından kod- 1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/
meydana gelen nokta mutasyonu ile bir lanan PER proteinlerinin gece boyunca 2. NBK9900/ Son 10 yılda dünya ilaç endüst-
Yılmaz Özden, T. DNA Hasarı ve Onarımı.
bazın değişmesine yol açar ve CRY1’in hücre çekirdeğinde biriktiği ve gündüz İstanbul Üniversitesi risinde biyoteknolojik yöntemler
görevini yapmasını engellemektedir. saatlerinde bozunduğu gösterilmiştir. 3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Aziz_Sancar pek çok hastalığın tedavisini müm-
CRY1’in aktivitesi artar ve daha çok ça- PER proteinleri sirkadiyen ritim ile 4. https://services.tubitak.gov.tr/edergi/ kün hale getirdi. Her ülke, biyotek-
lışmaya başlar bu durum uyku düzen- senkronize bir şekilde çalışır. 12 user/yaziForm1.pdf?cilt=49&sayi=897&- nolojik ilaçları hastaların erişimi-
sizliğine yol açar. Ayrıca genetik açıdan ne sunabilmek için yoğun olarak
çalışıyor. Bu doğrultuda referans
bakıldığında CRY1 gen mutasyonu anne
biyoteknolojik ilaçların fikri mülki-
ve babadan dominant olarak kalıtıldı-
ğında uyku sorunları ortaya çıkar. 11 yet hakları kapsamındaki koruma
süreleri bittikten sonra pazara su-
BIYOLOJIK SAAT NEDIR VE nulan biyobenzer ilaçların en hızlı
MEKANIZMASI? şekilde kullanıma alınması kritik
rol oynuyor. Geçtiğimiz günler-
de Avrupa Eşdeğer ve Biyobenzer
Canlı organizmaların kendilerini dü- İlaçlar Birliği ‘Medicines for Euro-
zenli bir ritime adapte etmek için yar- pe’ tarafından Biyobenzer İlaçlar
dımcı bir biyolojik saate ihtiyaç duyar- 2021 Konferansı düzenlendi. Farklı
lar. Günlük çevresel değişikliklere uyum kurum ve kuruluşlardan çok sayıda
sağlamamızı sağlayan iç saatimiz, kamu ve özel sektör temsilcisinin
hormon dengesinin düzenlenmesi, katıldığı çevrimiçi toplantıda, Av-
vücut ısısı ve metabolizma gibi kritik rupa Birliği ve İngiltere, biyobenzer
işlemleri bir düzen içerisinde yerine ilaçların hızla hastaların erişimine
getirir. Bu 24 saatlik kontrol dört önemli sunulabilmesi için mevzuatlarında
protein tarafından kontrol edildiği de- değişikliğe gittiklerini vurguladı.
neyler ile gösterilmiştir. Bu proteinler
Kriptokrom (CRY), Periyod (PRY), CLOCK Şekil-3 (PER ve TIM proteinlerinin hücre içerisinde çalışma mekanizması Avrupa İlaç Ajansı konuyla ilgili
ve BMAL1 proteinleridir. Biyolojik saatin gösterilmiştir.) yaptığı açıklamada, bugüne kadar
negatif ve pozitif döngüler ile düzen- kullanımda olan biyobenzer ilaç-
lenmesi bu proteinlerin birbirleri ara- 24 saatlik süre boyunca PRD proteini sayfa=22&yaziid=38355 ların kalite, güvenlik ve etkinlik
sında etkileşimleri sonucu ortaya çıkar. aktiftir ve sürekli mRNA yaparak mR- 5. Sancar, A. (2016). Mechanism of DNA Repair açısından hiçbir sorun yaratmadı-
NA’yı hücre sitoplazmasına gönderir. by Photolyase and Excision Nuclease (No- ğını, bu kapsamda bu ürünlerin en
CLOCK ve BMAL1 proteinleri, genin pro- Protein hücre çekirdeğinde birikmeye bel Lecture). DOI: 10.1002/anie.201601524 kısa sürede hastaların kullanıma
motor bölgesine bağlanır ve pozitif başlandığında gen aktifliği engellenir. 6. Sancar, A. (2003). Structure and Function sunulmasına yönelik mevzuatta
bir döngü başlatır. Bu pozitif döngüyü Bu negatif feedback mekanizmasıdır. of DNA Photolyase and Cryptochrome önemli değişikliklere gidileceğini
kontrol eden ikili ise CRY-PRY’dir. Bu Fakat bu negatif feedback’in gerçek- Blue-Light Photoreceptors. Chemical Re- vurguladı. Aynı şekilde, Avrupa Bir-
views. Vol.103 No.6.
ikili gen ifadesini baskılar ve bu dön- leşmesi için PER proteinin genetik 7. https://kurious.ku.edu.tr/aziz-sancar-tur- liği’nden ayrılan İngiltere de oluş-
gü 24 saat boyunca aynı şekilde devam materyalini hücre çekirdeğine ulaştır- kiyeye-donerdim-ama/ turduğu kılavuzda ilaç firmalarına
eder. 11-12 ması gerekir. Bunun için TIM proteinini 8. https://tr.wikipedia.org/wiki/Timin_ikilisi biyobenzer ürünleri için hızlı ve
kodlayan ikinci bir gen keşfedilmiştir. 9. https://en.wikipedia.org/wiki/Cryptoch- kısaltılmış başvuru imkanı sağlıyor.
Sirkadiyen ritim çalışmaları ile 2017 Timeless, TIM ve PER birbirlerine bağ- rome
yılında Nobel Tıp Ödülü’ne üç bilim landığında birlikte hücre çekirdeğine 10. https://genomebiology.biomedcentral. İlaç Endüstrisi İşverenler Sendika-
insanı layık görülmüştür. Jeffrey C. Hall, giriş yaptıklarını ve inhibitör olarak iş com/articles/10.1186/gb-2005-6-5-220 sı Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye
Michael Rosbash, Michael W. Young. 12 gören döngüyü kapatmak için PRD gen 11. https://w3.bilkent.edu.tr/www/gece-ku- Biyoteknolojik İlaç Platformu Baş-
su-uyku-duzenine-neden-olan-gene-
aktivitesini bloke ettikleri gösterilmiş- tik-mutasyon-bulundu/ kanı Murat Barlas, Avrupa’da bi-
Nobel Ödülü alan çalışmada meyve tir. Ayrıca salınımların sıklığını kontrol 12. https://www.nobelprize.org/prizes/medi- yobenzer ilaçlara yönelik yaşanan
sineği üzerinde çalışılmıştır. PRD geni altında tutan bir PER proteini hücre cine/2017/press-release/ politika değişiminin memnuniyet
üzerinde meydana gelen mutasyonların çekirdeğinde birikimini geciktiren DBT verici olduğunu belirtti.
sirkadiyen ritmi bozduğu gösterilmiştir. protein kodlanmasını sağlayan double-
Bu üç bilim insanı öncelikle meyve si- time geni tanımlanmıştır. 12