Page 8 - BİOMEDYA SAYI 32

08 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ Mayıs - Haziran 2021 www.biomedya.com

BİTKİLER DE

UÇAR MI?

Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK

Çevrelerinin gayet tabii farkında olan ya da tohumun kendi yapısından karasal ortamdaki yeni çevresel Bazı bitkiler ise rüzgârı kullanmak
bitkiler ne vakit tozlaşıp, meyvelenip kaynaklı özel diğer yapılar üretme şartları tanıyıp buna uyum sağlamak için daha özel yapılar kazanmıştır;
ve tohuma geçeceklerini iyi hesap (örneğin diken, tüy gibi yapılar), zorunda kalmıştır. Bu evreden sonra paraşütsü ve sorguçlu tohumlar.
ederler. Tüm bu içsel hesapları bazı sayılı bitkide tüm bitki halinde diğer fiziksel mekanizmalar gelişme Bu tarz tohumlar üreten bitkiler
yapabilen bitkiler bu evreden yuvarlanma (burada bitkicik göstermeye başlamıştır. Sudan sonra (örneğin papatyagiller, zakkumgiller,
sonra tohumlarını ne zaman değil; bitki tüm halde dağıtımda fiziksel mekanizmalar olarak hayvan ılgıngiller) yeni bitkiyi verecek
dağıtacaklarını yani ne zaman aktif rol oynar), dokunmaya (ya aracılı ve rüzgâr aracılı dağılım yapının (yani bitkiciğin; tohumun)
uçacaklarını da hesaplayabilirler. da mekanik bir etkiye) hassas yapılarını saymak mümkündür. rüzgâr aracılığı ile ana bitkiden
patlama, hayvanları kurye olarak olabildiğince uzağa ulaştırmak adına
Evet bitkiler de uçabilirler, fakat kullanma (ki bunun için hayvanları Karasal ortamlara uyum sağlayan tohumun üzerinde ek tüyler veya
çoğu bitki (bazı istisnalar mevcut) cezbetmek adına fiziksel, kimyasal bitkiler zamanla hayvanları tüysü yapılar kazanmasını sağlarlar.
tüm bitki hâlinde değil; bitkicik veya biyolojik bir takım ek özellikler kurye olarak kullanıp buna özgü Bu sayede bitkicik (tohum) rüzgârın
hâlinde yani tohum evresindeyken kazanabilirler), kıvrılma ya da tohum yapıları (dikenli, tüylü, etkisiyle aktif bir uçma faaliyetine
uçar. Bilindiği üzere tüm canlılar vidalama yapısına sahip olma (bir kancalı tohumlar) geliştirmek dâhil olur.
gibi bitkiler de ürerler (tozlaşırlar) nevi kendi kendini eken tohum/ gereksiniminde bulunmuşlardır.
ve sonrasında büyüyüp, gelişip bitkiler), suya dökülüp suyu aracı Bu sayede hayvanlar bilerek ya da Biz insanların karahindibaların
neslin devamı için spor (çiçeksiz/ kılma, kanatlı, paraşütsü ve sorguçlu bilmeyerek bu tohumları dağıtma tohumlarını üfürmesiyle havada
tohumsuz bitkilerde) ya da tohum (pappuslu) tohum üretme gibi işine girerler. Burada mevzu bahis uçuşan ya da çevremizde
(çiçekli/tohumlu bitkilerde) üretirler. yapıların kazanılması sayılabilir. olan diğer önemli büyük mekanizma (artık kendiliğinden olmadığını
Bu üretilen sporlar ya da tohumlar ise rüzgâr aracılı yapılardır. Rüzgâr öğrendiğimiz) uçuşan beyaz tüylü
yeni bitkiyi oluşturmak üzere ana Tohumların kazandıkları bu biyolojik aracılı yapılar kazanan bitkiler, tohumların uçan bitkiler olduğunu
bitkiden uzaklaşıp yeni bir ortamda mekanizmalar bitkinin neslinin hayvanları cezbetmek için gereken göz önüne aldığımızda; bitkilerin
hayat bulur. Lakin ana bitkiden devamı için yeterli değildir. Bunun enerjilerini harcamazlar. hayat mücadelesini en az diğer
uzaklaşmak için diğer canlılara için dışsal etkinin yani fiziksel canlılar kadar sürdürdüklerini
nispeten daha pasif hareket eden (abiyotik) mekanizmalar da devreye Rüzgâr, bitkiler için sporlarını ya kavramış oluruz.
(ya da zaman kavramları diğer girmek zorundadır. Öyle ki bitkiler da tohumlarını (ve polenlerini)
canlılardan farklı olan) bitkiler için bu fiziksel mekanizmalara uyum dağıtmak için kaçırılmayacak fırsat Kaynaklar:
aktif bir (ya da birden fazla) dağıtım sağlamak adına bu biyolojik olarak değerlendirilir. Bazı grup • Graham, L. E., Graham, J. M., Wilcox, L.
mekanizmasına ihtiyaç vardır. mekanizmaları kazanmışlardır. bitkiler yalnız rüzgâr aracılı yapılar W. (Çeviri Editörü: Kani Işık). 2008. Bitki
Örneğin sucul ortamlarda yaşayan kazanmışlardır. Hatta tohumlu/ Biyolojisi. Palme Yayıncılık, 2. Baskı,
Çoğu bitki evrimsel süreçte yeni bitkiler suyu aracı kılarak suyun çiçekli bitkilerin (evrimsel açıdan) Ankara.
bitkinin (bitkiciğin) yeni ortamlara akışını hesap edip tohumlarını (ya en gelişmemiş gruplarından olan • Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M.,
dağılması için birbirinden farklı da sporlarını) dağıtırlar. açık tohumlu bitkiler üremek Babaç, M. T. (Editörler) 2012. Türkiye
mekanizmalar kazanmıştır. Bu (tozlaşmak) için rüzgâra bağımlıdır. Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler).
mekanizmaları fiziksel (abiyotik) ve Fiziksel mekanizmaların başında Çiçekli bitkilerin yaklaşık %10’u Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve
biyolojik (içsel-özel) mekanizmalar (evrimsel açıdan en gelişmemiş rüzgârla tozlaşmaktadır. Rüzgâr Flora Araştırmaları Derneği Yayını,
olarak ayırmak mümkündür. yöntem olarak) su gelse de söz hem tozlaşma hem de tohum İstanbul.
konusu fiziksel mekanizmalar su dağıtımı rolündedir. Bazı ağaç türleri • Yentür, S. 2003. Bitki Anatomisi. İstanbul
Biyolojik mekanizmalar olarak çok ile sınırlı değildir. Nitekim evrimsel (akçaağaç, dişbudak gibi) kanat Üniversitesi Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
küçük ve çok sayıda tohum üretme süreçte sudan bağını koparıp benzeri yapıda tohumlar üreterek • https://www.bilimya.com/bitkiler-de-
(bu sayede neslin devamı garanti karasal ortamlara geçen bitkiler rüzgâr aracılığı ile havada kuş gibi ucar-mi.html
altına alınır), kapsül yapılı olma (yaklaşık 425 milyon yıl önce) süzülüp toprağa kavuşur.