Page 15 - BİOMEDYA SAYI 44

15
www.biomedya.com MAYIS - HAZİRAN 2023 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

BİLİM İNSANLARINI

BÜYÜLEYEN ÜÇ 'ÖLÜMSÜZ' CANLI

İnsanların ebedi gençliğe olan hayranlığı mitolojiden
bilimkurguya kadar uzanıyor.

Bilim insanları; dünyada yaşlanmayı İki tür planarya solucanı var. Bazıları ölümsüzlüklerini anlamanın anahtarı, adlı bu bu denizanası deniz sularında
engelleyebilen, hatta gençleşebilen eşeyli, bazıları eşeysiz olarak ikiye bö- kendilerini süresiz olarak yenileyebilen yaşıyor. İlk olarak 1880'lerde Akdeniz'de
canlılar olduğunu söylüyor. Bu canlı- lünerek üreyebiliyor. Her iki türü de kök hücrelerinde. Hatta hidranın tüm keşfedilen denizanası artık birçok yer-
ların biyolojik olarak ölümsüz olduğu inceleyen Nottingham Üniversitesi'n- vücudu kendi kendini yenileyen kök de bulunuyor. Çok ufak olan bu canlı
düşünülüyor. Yani yırtıcı bir hayvan ta- deki bilim insanları, eşeysiz üreyenlerin hücrelerden oluşuyor. Yıllarca hidra plankton, balık yumurtası ve küçük yu-
rafından öldürülmedikçe, bir hastalık DNA'larını 'gençleştirebildiğini' tespit gruplarını gözlemleyen bilim insanla- muşakçalar ile besleniyor.
veya ortamlarında ciddi bir değişiklik etti. İnsan türü olarak hayatımızın bir rı, hiçbirinde yaşlanma belirtisi tespit
olmadıkça bu canlılar süresiz olarak noktasında, diğer birçok hayvan gibi edemedi.
yaşayabiliyor. Bilim insanları, insanla- DNA'mız hücre bölünmesinde sınıra
rın yaşlanma sürecini daha iyi anlamak ulaşacak ve vücudumuz yok olmaya
için bu gizemli organizmaların sırlarını başlayacak. Planaryalarda ise hüc-
çözmeye çalışıyor. 'Ölümsüz' olarak ta- relerini yaşlanmaya karşı koruyan ve
nımlanan üç canlıyı inceledik. çoğaldıklarında yenilenebilen bol mik-
tarda bir enzim bulunuyor. Bu yüzden
PLANARYA SOLUCANI de bilim insanları bu canlıların ölümsüz
olabileceğini düşünüyor.
Planarya solucanlarının ikiye bölündük-
lerinde kendilerini yenileme kabiliyeti HIDRALAR Bu denizanası türünün şaşırtıcı yanı,
olduğu 19. yüzyılın sonundan bu yana Hidralar, isimlerini Antik Yunan mito- yaşam döngüsünü sıfırlayabilmesi.
biliniyor. Ancak bu canlılar, 2012 yılında Bu uzaylı görünümlü canlı, boru şek- lojisindeki bir su canavarından alıyor.
Nottingham Üniversitesi'nin yaptığı bir linde bir gövdeye ve ağzının etrafında Strese girdiğinde denizanası önceki bir
araştırmada ölümsüz oldukları ihtima- dokunaçlara sahip bir tatlı su omurga- 2018'de UC Davis'ten araştırmacılar yaşam evresine dönebiliyor. Transdife-
linin öne sürülmesinin ardından viral sızı. Hidralar, bu dokunaçlarını solucan, hidraların "zıplayan genler" olarak da ransiyasyon adı verilen bu süreç, bazen
oldu. Bir tür yassı kurt olan ve kök hüc- küçük kabuklular ve diğer omurgasızlar bilinen transpozon genlerini kontrol bir kurbağanın yeniden iribaşa veya bir
relerini sınırsız şekilde yeniden oluştu- gibi avlarını sokmak için kullanıyor. Hid- etme yetenekleri sayesinde ölümsüz kelebeğin tırtıla dönüşmesine benzeti-
rabilen planarya solucanları, dünyanın ralar ilk olarak, 275 kata kadar büyütme olabileceği tezini öne sürdü. Bunlar, bir liyor. Transdiferansiyasyon, yetişkin bir
her yerinde var olabiliyor. kabiliyeti olan bir mikroskop tasarla- genomun bir kısmından diğerine atla- hücrenin başka bir tür yetişkin hücreyce
yan Hollandalı bilim insanı Antonie van yabilen ve mutasyonlara yol açabilen dönüştüğünde meydana geliyor ve bir
Leeuwenhoek tarafından incelenmişti. genler. İnsanlar gençken vücutlarındaki süreç olarak, bilim insanları için hala
Kısa bir süre sonra, İsviçreli bilim insanı bu genleri kontrol edebilirken yaşlan- gizemini koruyor. Sadece bununla kal-
Abraham Trembley'in hidralar ve onların dıkça onları kontrol altında tutmakta mayıp denizanası bir polip olarak önce-
'yenileyici süper güçleri' hakkındaki göz- zorlanıyor. Hidralar ise bu genleri son- ki yaşam aşamasına geri döndüğünde,
lemleri, biyoloji alanında yeni bir çağın suza kadar baskılayabiliyor. aynı genetik koda sahip daha fazla or-
başlangıcı oldu. ganizma da yaratıyor. Yani gençleştikçe
TURRITOPHIS DOHRNII - ÖLÜMSÜZ kendini klonluyor.
Planarya solucanlarına benzer şekilde DENIZANASI
Planarya solucanları kendilerini ikiye hidralar da vücutlarının bazı kısımlarını Kaynak: https://www.bbc.com/turkce/
bölerek yeniden büyüyebiliyor. yeniden üretebiliyor. Hidraların olası Sözde ölümsüz olan, Turritopsis dohrnii articles/cn03v9qw1q0o