Page 19 - BİOMEDYA SAYI 44

19
www.biomedya.com MAYIS - HAZİRAN 2023 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK

adı verilmektedir. Bu bileşiklerin bitkiler liği, tuz veya kirleticilerin havada ya da daki mantarlar) kullanarak da iletişime Silencing in Plants. Nature Plants
tarafından çevrelerinden bilgi almak ve topraktaki varlığı gibi) strese maruz kal- girebilirler. 7, pp. 1379–1388.
hatta böceklerle iletişim kurmak için kul- dıklarında üretirler. Bu bileşikler komşu
landıkları bilinmektedir. Yani bitkiler bu bitkilere hatta çok uzaktaki bitkilere bile Yapılan son bilimsel çalışmalar bitkilerin • Mancuso, S., Viola, A. 2017. Bitki
bileşikleri sadece diğer bitkilerle değil tehlikeye karşı uyarı mesajı olarak iletilir. bunlarla sınırlı olmayan farklı iletişim Zekâsı (Verde Brillante). Yeni İnsan
diğer canlılarla da iletişim kurmak için yollarını da kullandıklarını göstermekte- Yayınevi, 2.Baskı, İstanbul. (Çeviren:
de kullanmaktadır. Domates bitkisi (Lycopersicon esculen- dir. Örneğin; 2021 Ekim’de ‘Nature Plants’ Almıla Çiftçi).
tum) otlarla beslenen böcekler tarafın- dergisinde yayımlanan bir çalışmaya
Örneğin; bitkiler stres altındayken (bit- dan saldırıya uğradığında bitki yüksek göre araştırıcılar bitkilerde RNA yoluyla • Murphy, G. P., & Dudley, S. A. 2007.
kilerdeki stres, insanlardaki stres ile miktarda biyojenik uçucu organik bile- bir iletişim şekli kullanıldığını keşfetmiş- Above- and Below-Ground Com-
aynı olmayıp bitkilerdeki stres terimi şik (BUOB) salarak ‘yüzlerce’ kilometre tir. Söz konusu çalışmada kullanılan Ara- petition Cues Elicit Independent
kompleks bir fizyolojik terimdir) üreti- uzaktaki diğer bitkileri bile alarma ge- bidopsis thaliana (Fenotu) bitkilerinin Responses. Journal of Ecology,
len ‘metil jasmonat’ adı verilen bileşik, çirebilmektedir. komşu bitkilerle RNA alışverişi aracılığı 95(2), pp. 261–272.
üretilen bitkide ‘iyi değilim’ mesajı içerir. ile iletişimde oldukları bulunmuştur.
Yani bitkiler de S.O.S mesajı iletir. Birçok Yukarıda sayılanlar bitkilerdeki ağırlıklı • https://www.bilimya.com/bitki-
BUOB’un bu işe yaradığı bilinmektedir. olan iletişim şeklidir. Bu uçucu bileşikler Kaynaklar: ler-de-iletisim-kurar-mi.html
ve diğer kimyasallarla bitkiler öyle ya da
Ayrıca bitkiler BUOB’ları biyolojik (man- böyle birbirleri ile veya diğer canlılar ile • Betti, F., Ladera-Carmona, M.J., We-
tar, bakteri, böcek veya bitkinin denge- iletişime geçerler. Fakat bütün bitkilerde its, D.A., Ferri, G., Iacopino, S., Novi,
sinin önemli ölçüde rahatsız eden her- aynı iletişim şekli yoktur. Bazı bitkiler ise G., Svezia, B., Kunkowska, A. B., San-
hangi bir canlı varlık tarafından) veya kökleri ile de iletişim halinde olabilir. taniello, A., Piaggesi, A., Loreti, E.,
biyolojik olmayan (abiyotik faktörler yani Hatta köklerde yaşayan bazı canlıları Perata, P. 2021. Exogenous miRNAs
aşırı soğuk ya da sıcak, oksijen yetmez- ‘haberci’ olarak (örneğin mikorizalar- Induce Post-Transcriptional Gene