Page 7 - BİOMEDYA SAYI 44

07
www.biomedya.com MAYIS - HAZİRAN 2023 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

FOK BALIĞI,

YOLCULUK YAPARKEN

UYUYOR

Bilim insanları yaptıkları son araştırma- battıkları sırada uyuyor olmaları gerek- ması için kullanılan sensörlerin aynısı-
larda fok balığı diye bilinen, deniz fili tiğini düşündük, ama gerçekten böyle nı kullandıklarını söyleyen Kendall-Bar,
şeklinde de adlandırılan canlıyı inceledi. olup olmadığını bilmiyorduk” şeklinde “Başlığı takmak için çıkarılabilir, esnek
Araştırma sonucunda elde edilen bul- konuştu. Prof. Costa, “Artık nihayet bu bir yapıştırıcı kullandık. Böylece su içeri
gular; serbest dolaşan, vahşi bir deniz dalışlar sırasında kesinlikle uyudukları- girip sinyalleri bozamaz” diye konuştu.
memelisinde beyin aktivitesi kaydedilen nı söyleyebiliyoruz. Ayrıca genel olarak
ilk bulgulardı. Fok balıklarının denizde diğer memelilere kıyasla çok fazla uyu- Foklar, EEG sistemine ek olarak, za-
geçirdikleri aylar boyunca bir uyku alış- madıklarını da bulduk” diye ekledi. man-derinlik kaydediciler, ivmeölçerler
kanlığına sahip oldukları saptandı. ve araştırmacıların fokların hareketlerini
Aslında, denizde geçirdikleri aylar bo- karşılık gelen beyin aktivitesiyle birlikte
BIR FOK BALIĞI, 30 DAKIKALIK yunca fok balığı, tüm memeliler arasında izlemesine olanak tanıyan diğer araçları
DALIŞLARDA 10’AR DAKIKA UYUYOR en az uyuyan rekorla rekabet edebilir taşıyordu. Kayıtlar, dalış foklarının aşağı
durumda. Hareket kalıplarına göre gün- doğru kontrollü bir şekilde süzülürken
Science dergisinde yayınlanan bu yeni de sadece iki saat uyuyor gibi görünen yavaş dalga uykusu olarak bilinen derin
çalışma, fok balıklarının üreme mevsimi Afrika filleri şu anda bu rekoru elinde uyku aşamasına girdiğini, ardından hızlı
boyunca günde 10 saatlerini kumsalda tutuyor. göz hareketi (REM) uykusuna geçtiğini
uyuyarak geçirdiğini söylüyor. Ayrıca bu ve uyku felcinin baş aşağı dönüp aşağı
deniz memelileri denizde aylarca yiyecek NEFESLERINI UZUN SÜRE doğru sürüklenmelerine neden olduğu-
arama gezileri sırasında, günde ortalama TUTABILIYORLAR nu gösteriyor.
sadece 2 saat uyuyor. 30 dakikalık derin
dalışlar sırasında her seferinde yakla- UC San Diego Scripps Oşinografi Enstitü- “DÜŞEN BIR YAPRAK GIBI” PASIF
şık 10 dakika uyurlar. Genellikle derin sü’nde doktora sonrası araştırmacı Ken- OLARAK DÜŞMEYE DEVAM EDIYORLAR
uykudayken aşağı doğru spiraller çizen dall-Bar alışılmadık bir durum şeklinde
foklar, bazen de deniz tabanında hare- nitelendirdiği konuyu şöyle dile getirdi, Kendall-Bar, “Yavaş dalga uykusuna
ketsiz yatıyorlar “Fok balıkları, karadayken günde 10 sa- giriyorlar ve REM uykusuna geçmeden
atten fazla ve denizdeyken iki saat veya önce, duruş kontrolünü kaybedip baş
Çalışmanın ilk yazarı Jessica Kendall-Bar, daha az uyku arasında gidip geliyor”. aşağı döndüklerinde birkaç dakika vücut
UCSC’de (University of California, Santa duruşlarını koruyorlar” dedi.
Cruz) hem ekoloji hem de evrimsel bi- Fok balığı; köpekbalıkları ve katil bali-
yoloji profesörleri olan Daniel Costa ve nalar gibi yırtıcı hayvanlara karşı açık Prof. Williams, bunun gerçekleştiği de-
Terrie Williams ile çalışan bir UC Santa okyanusta yüzeydeyken en savunmasız rinliklerde, fok balıklarının genellikle
Cruz lisansüstü öğrencisi olarak çalış- durumdaki canlı olarak biliniyor. Bu ne- olumsuz bir şekilde yüzer durumda ol-
mayı yönetti. denle dalışları arasında yüzeyde yalnızca duğunu ve “düşen bir yaprak gibi” pasif
bir veya iki dakika nefes alabiliyorlar. olarak düşmeye devam ettiğini söyledi.
DIĞER MEMELILERE KIYASLA ÇOK Kıta sahanlığının üzerindeki daha sığ su-
FAZLA UYUMUYORLAR Kendall-Bar, “Nefeslerini uzun süre larda, fok balığı bazen deniz tabanında
tutabiliyorlar, böylece yüzeyin güvenli dinlenirken uyuyor.
UCSC’nin Deniz Bilimleri Enstitüsü’nü olduğu bu dalışlarda derin bir uykuya
yöneten Prof. Costa, “Yıllardır fok ba- dalabiliyorlar” dedi. Kaynaklar:
lığı hakkındaki en önemli sorulardan
biri ne zaman uyuduklarıdır” dedi. Prof. INSANLARIN UYKU ÇALIŞMASI IÇIN • https://www.sciencedaily.com/re-
Costa’nın laboratuvarı, 25 yılı aşkın bir KULLANILAN SENSÖRLERIN AYNISI leases/2023/04/230420141807.htm
süredir Año Nuevo Reserve’deki UCSC KULLANILDI
fok balığı araştırma programına liderlik • https://www.bilimma.com/fok-ba-
ediyor. Kendall-Bar, denizdeki normal dalış ligi-okyanusun-derinliklerine-yol-
davranışları sırasında fok balıklarının culuk-yaparken-uykuya-daliyor/
Prof. Costa fokların dalış kayıtlarının beyin aktivitesini (elektroensefalogram Tuğçe Karayel Çalışkan
sürekli dalış yaptıklarını gösterdiğini veya EEG olarak) güvenilir bir şekilde
belirterek, “Bu yüzden sürüklenme da- kaydedebilen bir sistem geliştirdi. Bir • https://www.science.org/
lışları dediğimiz, yüzmeyi bırakıp yavaşça uyku kliniğinde insanların uyku çalış- doi/10.1126/science.adf0566