Page 2 - BİOMEDYA SAYI 56
P. 2

02                    BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ  KASIM - ARALIK      2024           www.biomedya.com










































                                           BİTKİLER JEOLOJİK ARAŞTIRMALARDA

                                           KULLANILABİLİR Mİ?                                            Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK





                                         Toprak ile iç içe yaşayan en büyük canlı   keşfettiği gibi, Jeologlar da bazen sadece   olabileceği kanıtlanmıştır. Her ne kadar
                                         grubu olan bitkilerin çoğu için, topraktan   bitkilere bakarak araştırmalarda buluna-  bitkiler ile jeolojik araştırmalar arasında-
                                         -doğrudan ya da dolaylı- bağımsız bir ha-  bilirler. Bu konu (bitkiler ve jeoloji ilişkisi)   ki ilişkiler üzerine çalışmalar mevcut olsa
                                         yat sürmeleri düşünülemez. Bitkiler belki   ilk olarak (modern anlamda) İtalyan bitki   da, bu alanda bilinmezliklerin -henüz
                                         de toprağı en iyi tanıyan canlılardır. Top-  bilimci Andrea Cesalpino (1519-1603) ta-  araştırılmayan konuların- yoğunluğu göz
                                         rakta mikroorganizmaların, mantarların   rafından ele alınmıştır. (Cesalpino aynı   önüne alındığında alanın araştırmaya
                                         ve hayvanların (özellikle solucanların)   zamanda “De Plantis” [Bitkiler Hakkında]   açık olduğu anlaşılmaktadır.
                                         bitkilerle birlikte apayrı bir dünyaları   adlı eseri ile bitkileri morfolojik esaslar
                                         vardır. Bu sebepten toprağa ‘cansız’ de-  üzerine ilk ayırımını yapan botanikçi-  Kaynaklar:
                                         mek yerinde olmayacaktır.       dir.) Cesalpino; kayaların nasıl Alyssum
                                                                         (turpgillerden- Brassicaceae-) türlerince   Bressan, D. 2016. Plants Can Reve-
                                         Toprağın oluşumunda en büyük etken-  sadece Tiber nehri kıyısındaki serpantin   al Much About Underlying Geology.
                                         lerden biri de yine bitkilerdir. Anakayayı   (demir bakımından zengin bir bazaltik   (https://www.forbes.com/sites/da-
                                         kimyasal ve fiziksel çözünme ile toprağa   kaya) yüzeyinde bulunabildiğini açıkla-  vidbressan/2016/11/25/plants-can-re-
                                         dönüştürmede -insanın zaman kavramı-  mıştır. Bu ve buna benzer araştırmalar   veal-much-about-underlying-geo-
                                         na göre- uzun bir süreçle olsa da bitkiler   bitkilerin birer Jeolog olabileceğini gös-  logy/#2857cb734652).
                                         büyük rol oynar. Ufak bir kayayı düşünün;   termektedir.
                                         çevresel etmenler ile (rüzgâr, yağmur vs.)                      Cesalpino, A., 1583, De Plantis. Libri xiv,
                                         kaya üzerinde ilk bitki grupları için uygun   Geçmiş zamanda bu konuda daha da ileri   Florens. (Kitaba çevrimiçi erişilebilmek
                                         bir ortam hazırlamış olur; çiçeksiz -to-  düzeyde bazı araştırmaların gerçekleşti-  için; https://archive.org/details/deplan-
                                         humsuz- bitkiler için. Özellikle karayosu-  rildiği Botanik literatürüne kaydedilmiş-  tislibrixv00cesa/page/n3)
                                         nu ile kaplı kayaların (ev sahibi kayalar)   tir. Bunlardan en ilginç olanı filodendron
                                         ilk ‘kiracılar’ıdır bu bitkiler. Karayosunları   (Philodendron) bitkisinin koşullandırıldı-  Efe, R. 2010. Biyocoğrafya. Mkm Yayıncılık,
                                         (ve/veya diğer tohumsuz bitkiler) yerini   ğı çalışmadır. Kazakistan’ın eski başkenti   2. Baskı. Bursa.
                                         tek yıllık çiçekli bitkilere devreder. On-  Almatı’daki devlet üniversitesinde bilim
                                         lar da iki yıllık bitkilere devreder. Daha   insanları, bir filodendronu yanına taş   Tompkins, P., Bird, C. 1983. The Secret Life
                                         sonra çok yıllık bitkiler son kiracılar olur.   parçası konduğunda tanıyabilecek şe-  of Plants (Bitkilerin Gizli Yaşamı). Sungur
                                         Her bir kiracı ölür ve bir sonraki kiracı-  kilde koşullandırmışlardır. Bunu yapmak   Yayınları. Araştırma-5. İstanbul. (Çeviri:
                                         ya uygun ortamı oluştururlar. Neticede   için Pavlov’un köpekler üzerinde geliştir-  Sulhi Dölek).
                                         ufak kaya (fiziksel ve kimyasal olarak)   diği sistemi kullanarak söz konusu bitki
                                         parçalanıp, ufalanıp toprağa dönüşür.   üzerinde denemişlerdir. Bitkiye alıcılar   Türe, C., ve ark. 2009. Ekoloji. Anadolu
                                         Bu örnekteki doğa senaryosu Ekoloji’de   yerleştirerek tepkileri bilgisayar ile takip   Üniversitesi Yayını, No:1964, Açıköğretim
                                         ‘süksesyon’ (sıralı değişim) olarak ad-  edilmiş ve mineral cevheri taş her yakına   Fakültesi Yayını, No:1044. Eskişehir.
                                         landırılır.                     getirilişinde bir elektrik şoku verilerek
                                                                         bitki ‘cezalandırılmış’tır. Sonuçta bitki   http://bilimya.com/bitkiler-jeolojik-a-
                                         Görüldüğü üzere toprağı işgal etmede ve   mineral taşın her getirilişinde koşullu   rastirmalarda-kullanilabilir-mi.html
                                         hatta oluşumunda en etkili canlı grubu   refleks göstererek tepkisini ortaya koy-
                                         bitkilerdir. Bu sebeple Jeoloji bilimi araş-  muştur. Öyle ki bitkinin, mineral cevheri-
                                         tırmalarında bitkilerden de faydalanılır.   ni, benzer biçimde olan ama hiç mineral
                                         Bitkiler, üzerinde (ve içinde) yaşadığı   içermeyen başka taşlardan ayırt edebil-
                                         toprak hakkında birçok veri sağlayabi-  diği keşfedilmiştir. Bu keşif sayesinde
                                         lir. Botanikçiler toprağa bakıp bitkileri   bitkilerin jeolojik araştırmalara yardımcı
   1   2   3   4   5   6   7