Page 6 - BİOMEDYA SAYI 31

06 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ Mart - Nisan 2021 www.biomedya.com

NÖROİNFLAMASYON VE NÖRODEJENERASYON

[8]
Günümüzde nörodejeneratif dolayıdır. Çözünmesi mümkün
hastalıklar kanserden sonra en olmayan ve hem nöron için hem
yaygın görülen bozuklukların başında de nöronlar arasında oluşabilen
[1]
gelmektedir. Nörodejeneratif bu protein birikmeleri mikrogliya
hastalıkların birçok çeşidinin gibi sinir sisteminin makrofajlarını
bulunmasına karşın bütün uyarmaktadır. Mikrogliyalar, sinir
nörodejeneratif hastalıkların sisteminde temizleyici olarak
temelinde nöron ölümü yer görev alırlar. Ayrıca, oluşan toksik
almaktadır. Kısaca açıklamak gerekirse, maddelerin ve imha edilmesi
nörodejenerasyon, herhangi bir gereken nöronların temizlenmesinde
patolojik durum karşısında sinir
görev alırlar. Mikrogliyalar nöronal
sistemindeki sinir hücrelerinin
mikroçevreye gelmeleri ve IL-1,
işlevlerini ve yapılarını kaybetmeleri IL-6 ve CCL2 gibi belirli sitokin ve
[2]
şeklinde özetlenebilir. Sinir
kemokinlerin salınımı ile birlikte doğal
sisteminde var olan bu bozukluk
olarak diğer immün elemanları da
nöron ölümüne ve akabinde de çeşitli
harekete geçirmektedir. [9]
hastalıklara yol açmaktadır. Oluşan
nörodejeneratif hastalıkların büyük bir
Normal süreçler içerisinde beyinde
kısmının sporadik oluşumu sebebiyle
Şekil 2: Nörodejeneratif hastalıklar temelde yaşlanmanın getirmiş olduğu bir nöroinflamasyonun oluşumu
de etki eden çoklu faktörlerin de
dezavantaj olarak görülebilir. Şekilde, sağlıklı yaşlanma dengesi görülmektedir. beynin plastisitesi, doku tamiri ve
tespiti oldukça zor olmaktadır. Oksidatif stresin antioksidanlara, mitokondriyal disfonksiyonun düzgün mitokondriyal nörokorunumluluk açısından faydalı
işleve baskın gelmesi durumunda ağırlık nörodejenerasyona doğru kaymaktadır.
[7]
[9]
olabilmektedir. Normalde bu beynin
Nörodejenerasyonda oluşan
bir savunma mekanizmasıdır ve
nöron ölümlerinin birçok sebebi
oluşan endojen ve ekzojen etmenlere
bulunmaktadır. Nöronlar arasında nöron içi ve nöronlar arası oluşan arasında Amiloid ya da “Senil” plakları
veya nöronların iç kısımlarında [4] karşı kendini savunmaya aldığı bir
protein birikimlerinin varlığıdır. olarak adlandırılan plaklar oluşur. Bu
protein birikimleri, oksidatif stres [4] Normalde proteozom tarafından hatalı katlanmış ya da katlanmamış durumdur. Bununla birlikte, kronik bir
ve diğer endojen ve ekzojen proteinlerin oluşum sebebi, normal hale gelen inflamasyonun nöronlar
kesilen ve proteaz enzimlerince ve çevresini sitokin yağmuruna
etmenler nörodejenerasyonun şekilde işleyen süreçlerin çeşitli
sindirilen Amiloid beta proteinlerinin, maruz bırakacağından bir süre sonra
oluşumuna zemin hazırlamaktadır. endojen etmenlerin etkisiyle
[3] Nörodejeneratif hastalıkların süreçte meydana gelen bozukluklar bozulmasıyla beraber sürecin sağlıklı nöron ölümünün varlığı kaçınılmaz
başında gelen Alzheimer hastalığında neticesinde kesilememesi ve yürümemesinden kaynaklanmaktadır. olmaktadır. [9]
nörodejenerasyonun oluşum sebebi sindirilememesi durumunda nöronlar
Ayrıca nöron aksonlarının içerisinde
Nörodejenerasyondaki dengenin
bulunan ve mikrotübüllerin
bir benzeri de nöroinflamasyonda
yapısını koruyan ve oluşturan
görülmektedir. Hafif derecede olan ve
tau proteinlerinin hiperfosforile
sağlıklı işleyen nöroinflamatif süreç,
olması ve akabinde de nöronlar
beynin korunumu ve yenilenmesi
içerisinde birikmesiyle de nörofibriler
[4]
yumaklar oluşmaktadır. Benzer bir açısından önemli olmakla birlikte
kronik derecede ve bozulmuş bir
durum Parkinson hastalığında alfa
sinüklein(Lewy) birikimlerinin oluşumu süreçte nöroinflamasyon, nöron
[9]
ile görülmektedir. [5] ölümüne yol açmaktadır. Beyinde
kronik inflamasyonun oluşumu ise
Nörodejenerasyon’da bir belirli immün elemanlarının alımı ve
başka diğer önemli husus ise belirli sitokinlerin salınımı ile doğru
inflamasyon oluşumudur. Birçok orantılıdır. Ayrıca bazı hastalık ilişkili
nörodejeneratif hastalıkla aynı genlerde meydana gelen tek nokta
zamanda inflamatuvar semptomların mutasyonlarının (SNP) maladaptif
görülmesi de nörodejenerasyon birincil immün yanıtı indüklediği
ile nöroinflamasyon’un oldukça de görülmüştür. Maladaptif birincil
iç içe olduğunu göstermektedir. bağışıklık yanıtının yaşlanma ve
Nörodejenerasyonda inflamasyonun epigenetik değişiklikler ile de ilişkili
Şekil 1: Nörodejenerasyon ile birlikte birçok yolağın da bozulduğu görülmektedir.
Oluşan stres granüllerinin ve protein birikimlerinin sürecin aksamasında etkili olduğu görülme nedeni genel olarak olması da nörodejenerasyonun
söylenebilir. [6] nöronlarda artan oksidatif stres ve yaşlanma ile bağlantısını ortaya
protein yığınlarının birikiminden koymaktadır. [10]