Page 21 - BİOMEDYA SAYI 44

21
www.biomedya.com MAYIS - HAZİRAN 2023 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

Santiago Ramon Cajal 100 yılı aşkın bir süre MAKROGLIA HÜCRELERI Radial Glia Hücreleri: Nöronları, astrositleri
önce nöron doktrinini ortaya attı modern si- ve oligodendrositleri oluşturan öncül hüc-
nirbilim çağını başlattı. Beynimizde 86 milyar ASTROSITLER relerdir. Merkezi sinir sisteminde yer alırlar.
nöron vardır ve bu hücreler tabiri caizse tüm
dünyamızı oluştururlar. Görme, dokunma, dü- Astrositler beyindeki nöron olmayan yıldız Schwann Hücreleri: Merkezi sinir sistemindeki
şünme, sevme ve sevilmeyi nöronlara borçlu- şekilli hücrelerdir. İsimlerini de şekillerin- oligodendrositlerin yaptığı miyelin kılıfı hazır-
yuz. 100 yıldır kitaplar ve makaleler hep böyle den ötürü alırlar. Temel görevleri nöronların lama işini çevresel sinir sisteminde yaparlar.
başlıyor: Nöronlar, nöronlar, nöron. Ancak en sağlıklı çalışmalarını sağlayacak ortamı ha-
az nöronlar kadar önemli hücreler de var: zırlamaktır. Ortamdaki nörotransmitter mik- Uydu hücreler: Çevresel sinir sisteminde sem-
Glia hücreleri. İşte görünmez kahramanlar… tarını kontrol ederler. Potasyum, sodyum ve patik ve parasempatik ganglialarda nöron-
kalsiyum gibi iyonların doğru miktarda bu- ların çevresinde bulunurlar. Temel görevleri
Glia hücreleri merkezi sinir sistemi ve çevre- lunduğundan emin olurlar. Nöronların doğru nöronların düzgün çalışması için gerekli kim-
sel sinir sisteminde bulunan nöron olmayan bir şekilde konumlanması için fiziksel destek yasal çevreyi düzenlemektir. Kronik ağrıda da
hücrelerdir. Nöronlar gibi aksiyon potansiyeli de sağlarlar. rol alabilirler.
üretmezler. Bu yüzden elektriksel sinyal ileti-
minde doğrudan rol oynamazlar ama dolaylı Yakın zamana kadar astrositlerin basit iş- Enterik Glia Hücreleri: Sindirim sistemindeki
yoldan etkide bulunurlar. Glia hücreleri be- levleri olan yardımcı hücreler olduklarını sinir liflerinde bulunurlar.
yinde homeostazın sağlanmasında, miyelin düşünüyorduk. Cajal’ın nöron doktrini 100
oluşumunda ve nöronlara destek olmada yıl boyunca nöron olmayan beyin hücreleri- Glia hücreleri nöronlardan daha küçük hücre-
görev alırlar. Sinir sisteminde çok farklı tür- nin bir kenara atılmasına neden oldu. Ancak lerdir. Yaklaşık 150 yıldır bir nörona karşılık 10,
de glia hücresi bulunur. Hepsi özel bir görev araştırmalar bunun böyle olmadığını göste- hatta 50 glia hücresi olabileceği söyleniyordu.
için özelleşmiştir. riyor. Astrosit sinaps oluşumunda büyük bir Ancak 2016 yılında yapılan bir çalışma sayı
rol oynayarak nöronların birbiri arasındaki karmaşasına son verdi. Oran neredeyse bire
HÜCRE TÜRLERI iletişimi düzenliyor. Uzun süreli potansiyel bir. 86 milyar nörona karşılık ortalama 85 mil-
artışı ve azalışında astrositler doğrudan görev yar glia hücresi bulunuyor. Beyin ve omurilik
Mikroglia ve ependimal hücreler gibi glialar alıyorlar. Astrositler nörotransmitter miktarını hacminin yarısını da bu hücreler kaplıyor.
sadece merkezi sinir sisteminde bulunur. reseptörleri aracılığıyla anlayabildiklerinden Glia nöron oranı beynin her bölgesinde aynı
Schwann ve uydu hücreleri ise çevresel sinir sinapsların modülasyonuna katılabiliyorlar. değil. Bölgesel farklılıklar görülüyor. Örne-
sistemine özgüdür. Glia hücrelerinin başlıca Nöral faaliyeti etkileyecek kimyasal iyon ve ğin serebral kortekste oran 3,72. 60,84 milyar
4 görevi vardır. Bunlar: moleküller salgılayarak sinapsları düzenli- glia hücresi bulunurken buna karşılık 16,34
yorlar. milyar nöron bulunuyor. Ancak beyincikte 16
1. Nöronları sarmak ve onları belirli bir milyar glia hücresine karşılık 69 milyar nöron
yerde sabit tutmak. OLIGODENDROSITLER bulunuyor.
2. Nöronlara yeterli oksijen ve besini sağ-
lamak. Merkezi sinir sisteminin üçüncü büyük glia Glia hücrelerinin dağılımı türlerine göre fark-
3. Bir nöronu diğerinden ayrı tutmak, ka- hücresi oligodendrositlerdir. Beyinde bazı lılık gösteriyor. Beyinde en fazla bulunan glia
rışmalarını engellemek. nöronların aksonları çok uzundur ve sinyal hücreleri %45-75 oranla oligondendrositler-
4. Sinir sistemindeki zararlı mikroorga- iletiminin uzun aksonlarda daha etkili ger- den oluşuyor. Bunu %19-40 ile astrositler ve
nizmaları yok etmek ve ölü nöronları çekleşmesi için bazı mekanizmalar vardır. %10’dan daha az olmak üzere mikroglialar
temizlemek. Aksonların etrafı miyelin adlı yağlı bir mad- izliyor. Bu üç hücre tipinin temel glia hücreleri
de ile kaplanır ve bir çeşit yalıtım sağlanır. olduğunu yukarıda da belirtmiştik.
MIKROGLIA HÜCRELERI Bu yalıtım malzemesi sayesinde elektriksel
direnç azalır ve aksiyon potansiyelin ileti- Kaynaklar:
Mikroglialar makrofaj kökenli beynin bağışık- mi kayda değer ölçüde hızlanır. Beyinde gri
lık hücreleridir. Beyinde travma sonucu doku madde ve beyaz madde adlı iki farklı doku https://pubmed.ncbi.nlm.nih.
hasarı veya toksik madde girişi olduğunda tipi bulunur. Gri madde hücre gövdelerinden gov/27187682/
mikroglialar hemen devreye girer. Beyni sü- dolayı gri ismini alırken beyaz madde miyelin https://qbi.uq.edu.au/brain-basics/brain/
rekli iç ve dış tehlikelere karşı korurlar. Alz- kılıfı nedeniyle açık renkli görülür. Multipl brain-physiology/types-glia
heimer hastalığı, multipl skleroz gibi nöro- skleroz hastalığı bağışıklık sistemi hücrele- Çağlayan Taybaş- https://sinirbilim.org/
dejeneratif hastalıklarda mikroglialar aşırı rinin miyelin kılıfı parçalaması sonucu ortaya glia-hucreleri/
aktif hale gelerek vücudun kendi hücre ve çıkan bir rahatsızlıktır. Glia hücreleri arasında https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/
moleküllerine saldırırlar. Son yıllarda yapılan astrositler, mikroglialar ve oligodendrositler NBK10869/
çalışmalar beyin gelişiminde mikrogliaların en temel hücrelerdir.
çok önemli roller üstlendiklerini de göste-
riyor. Bu hücreler sadece enkaz toplamıyor. DIĞER GLIA HÜCRELERI
Sinaptik budama adı verilen süreçte aktif rol
alarak dendrit-akson sinapslarının doğru Ependimal Hücreler: Merkezi sinir sisteminde
oluşmasında da rol alıyor. omurilikte ve beyin ventriküllerinde bulunur.
Beyin omurilik sıvısı üretiminden sorumludur.