Page 6 - BİOMEDYA SAYI 51

06 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ TEMMUZ - AĞUSTOS 2024 www.biomedya.com

SON 10 BİN YILDAKİ İNSAN

HAREKETLİLİĞİNİN ZAMANLA DEĞİŞİMİ

Antik DNA, Anadolu ve Doğu Akdeniz’de son 10 bin yıldaki insan
hareketliliğinin zamanla nasıl değiştiğini gösterdi.

Anadolu kıtalar arasında bir köprü netik çeşitliliğin sürekli arttığını ve bu ya başlandı, yeni gemicilik yöntemleri dan Mehmet Somel ise "Kanımca en
olarak tanımlanır. ODTÜ ve Hacette- bölgelerin de aynı şekilde göç aldığını geliştirildi. Bu sayede uzun mesafeli yeni sonucumuz insan hareketliliğinin
pe'den araştırmacılar Current Biology buldu. insan hareketliliğinin kolaylaştı. Ayrıca cinsiyet rolleriyle ilişkisi" diye konuştu.
dergisinde yayımladıkları çalışmada, bu uzak bölgeler arasında ticaret yollarının Somel, son 10 bin yıl içinde gözlemle-
köprüden kimlerin geçtiğini ve geçen- Araştırmacılar veriyi daha ayrıntılı kuruldu. Yine devletlerin ve orduların nen hareketlilikte erkek katkısının gö-
lerin bıraktıkları izleri antik genomlarla analiz ettiklerinde ise, Neolitik dönem kuruluşu da geniş mesafeli hareketliliği reli olarak arttığını, kadın katkısının ise
inceledi. ve hemen sonrasında (10 ila 6 bin yıl artırmış olabilir.” azaldığını gözlemlediklerini söyledi.
öncesi arasında) gerçekleşen genetik
Genetikçi, antropolog ve arkeologlardan karışımların, Güneybatı Asya ve Doğu Çalışmanın yazarlarından Hacettepe Somel'e göre bu bulgular, ya erkeklerin
oluşan araştırmacılar, Güneybatı Asya Akdeniz’deki bölgelerin arasında oldu- Antropoloji Bölümü öğretim elemanı göç süreçlerinde rolünün arttığı ya da
ve Doğu Akdeniz’de insan hareketlili- ğunu gördüler. Örneğin Anadolu’nun Ezgi Altınışık, bu tip geniş ölçekli hare- kadınların rolünün azaldığı şeklinde
ğinin son 10 bin yıl içinde, yani tarımın Kafkasya, İran ve Levant bölgesinden ketliliğe örnek olarak Anadolu'nun gen yorumlanabilir. "Bunun sebebi savaş-
icadından beri nasıl değiştiğini antik göç aldığını ve bunun yanında Yuna- havuzuna Orta Asya'dan son bin yıl lar mı, uzak bölgelerle ticaret mi ya
genomlar kullanarak araştırdılar. nistan, Kafkasya, İran ve Levant'a da içinde yaşanan katkıyı gösterdi. Nitekim da başka göç süreçleri mi bilmiyoruz.
göç verdiğini gözlemlediler. Yazarlar geçen yıl PNAS dergisinde yayımlanan Sonuçlarımız, son birkaç bin yıl içinde
Çalışma kapsamında Anadolu, Yunanis- bu sonucu, Güneybatı Asya’nın farklı bir genetik çalışmanın bulgularına göre, sınıflı toplumların gelişmesi ve hiye-
tan, Gürcistan, Azerbaycan ve İran'dan bölgelerinde tarım kültürü birbirinden günümüz Anadolu insanlarının ataları- rarşinin artmasına paralel olarak insan
35 yeni antik genom üretildi. Anado- bağımsız gelişirken, bölge toplumları- nın yaklaşık %10’u Orta Asya'dan gelen hareketliliğinde toplumsal cinsiyet rol-
lu'dan en eski genomlar Kapadokya'da nın da birbirlerine karıştıkları şeklinde Türki gruplar. lerinin de farklılaştığını ima ediyor. Tabii
yer alan ve 9 bin yıl öncesine tarihlenen yorumluyorlar. bize hep bugünkü gibi olmadığımızı da
Musular'dan (Aksaray) geliyor. Musular Çalışmanın danışmanlarından Hacette- hatırlatıyor".
genomlarının yanı sıra Ulucak (İzmir), Çi- Çalışma hakkında bilgi veren makalenin pe Antropoloji Bölümü öğretim elema-
ne-Tepecik (Aydın), Boğazköy/Hattuşaş ilk yazarı Dilek Koptekin, "İnsan hareket- nı Füsun Özer, antik DNA bulgularına Makalede Ankara ekibinin öncülüğünde
(Çorum) ve Gordion (Ankara) gibi tarih- liliğinin tarımla birlikte arttığı bilgisini bakılırsa Anadolu'da olduğu gibi diğer İsveç, Yunanistan, Gürcistan, Azerbey-
sel yerleşimlerden Tunç Çağı, Helenistik doğrulamanın yanısıra, bu hareketlili- bölgelerde de göçmenlerin yerlilerle can, Almanya ve ABD gibi farklı ülkeler-
Dönem, Roma ve Osmanlı dönemlerine ğinin zaman içindeki örüntülerinin nasıl karışmasının yaygın olduğunu, dola- den 55 bilim insanı yer alıyor. Çalışma
ait toplam 10 bireye ait genom verisi değiştiğine dair yeni bilgiler edindik." yısıyla toplulukların tarihinde devam- TÜBİTAK ve Avrupa Araştırma Konseyi
üretildi. Yeni veriler Anadolu'nun geçmiş diye konuştu. "Hareketlilik, Holosen’in lılığın baskın olduğunu söyledi. "Çoğu (ERC) gibi çeşitli araştırma fonları ta-
genetik çeşitliliğini daha iyi anlamamızı ilk yarısında Güneybatı Asya içinde ger- göç olayında bir bölgeye dışarıdan göç rafından desteklendi.
sağladı. çekleşirken, son 6 bin yıl içinde, Tunç edenler, yerli nüfusun azalmasına ya
Çağı'yla birlikte daha uzak bölgelerden da yok olmasına sebep olmamış, ak- Kaynaklar:
Veriyi analiz eden araştırmacılar, Ana- göçmenler bu bölgeye gelmişler.” sine onlarla karışmış. Göçü takiben bir
dolu'da genetik çeşitliliğin son 10 bin bölgenin yerlilerinin yok olması nadir ↗ Spatial and temporal heterogene-
yıl boyunca sürekli arttığını buldular. Bu yıl ODTÜ Enformatik Enstitüsü'nde bir durum. Hatta Anadolu'nun son 10 ity in human mobility patterns in
Bu değişimin sebebi farklı genetik arka doktorasını tamamlayan Koptekin, bu bin yıllık tarihinde buna şimdilik net bir Holocene Southwest Asia and the
planlara sahip toplulukların dönem dö- sonucu "genişleyen hareketlilik mode- örnek yok. Göç ve karışma durmaksızın, East Mediterranean. Current Bio-
nem Anadolu'ya gelerek yerlilerle karış- li" diye adlandırdıklarını söyledi. “Uzak bir hızlanıp bir yavaşlayarak devam et- logy DOI: https://doi.org/10.1016/j.
mış olması. Bir diğer deyişle bugün ol- bölgeler arasında hareketliliğin artma- miş. Sonuçta genetik çeşitlilik sürekli cub.2022.11.034
duğu gibi geçmişte de bölgemiz sürekli sının gerisinde teknolojik ve sosyal pek artmış".
göç almış. Aynı şekilde Yunanistan, İran, çok sebep yatıyor olmalı” diyen Kopte- ↗ https://bilimfili.com/
Güney Kafkasya ve Levant gibi bölgeleri kin, şöyle devam etti: “Dört bin yıl önce ODTÜ Biyolojik Bilimler Bölümü öğretim
de inceleyen ekip, bu bölgelerde de ge- atlar evcilleştirildi, tekerlek kullanılma- elemanı ve çalışmanın danışmanların-