Page 11 - BİOMEDYA SAYI 51

11
www.biomedya.com TEMMUZ - AĞUSTOS 2024 MAYIS - HAZİRAN 2024 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

HAYVANLARIN

BİLİNCİ VAR MI?

Londra'daki Queen Mary
Üniversitesi'nden Prof. Lars Chittka,
"Tüm kanıtlara bakıldığında arıların
bilinçli olma ihtimali çok yüksek" diyor.

Charles Darwin, "Zevk ve acıyı, mutluluk ve BİLİNÇ NASIL TANIMLANIYOR?
mutsuzluğu hissetme konusunda insan-
larla hayvanlar arasında temelde bir fark Bilinci tanımlama girişimlerinin erken
yok" demişti. Ancak Darwin'in hayvanların örneklerinden biri 17. yüzyılda Fransız
düşündüğü ve hissettiği yönündeki öneri- filozof René Descartes'e ait. "Düşünüyo-
si, çoğu hayvan davranışı uzmanı arasında rum, öyleyse varım" diyen Descartes, "Dil,
uzun süre kabul görmedi. bir bedende saklı düşüncenin tek kesin
işareti" demişti. Ancak kariyerinin büyük
Peki hayvanların çevrelerinde olup biten- bir kısmı boyunca bilinci tanımlamaya
leri hissetme ve algılama yeteneklerine çalışan Sussex Üniversitesi'nden Prof. Anil
dair yeni tespitler ortaya çıkıyorsa, bu on- Seth'e göre Descartes'in açıklamaları çok
ların aslında bilinçli oldukları anlamına uzun süredir kafa karışıklığına yol açıyor.
gelebilir mi?
BBC'ye konuşan Seth'e göre uzun zaman- plan yapabiliyor, veya geçmişte olan şey- yor. Chris Magee, İngiltere'de araştırma
Artık arıların sayabildiğini, insan yüzlerini dır dil, zeka ve bilinç üçlüsüne dayanan leri hatırlayabiliyor gibi sorular üzerine kuruluşları ve hayvan deneyleri yapan
tanıyabildiğini ve alet kullanmayı öğre- bilimsel çalışmalar, düşünce ve duygula- deneyler yapabilir ve verilere dayanarak şirketler tarafından desteklenen Hayvan
nebildiğini biliyoruz. Londra'daki Queen rın bilimsel yöntemlerle ölçülemeyeceğini daha doğru sonuçlara varabiliriz" diyor Araştırmalarını Anlamak adlı kuruluşta
Mary Üniversitesi'nden Prof. Lars Chittka, ve bu nedenle davranışları analiz ederken ve devam ediyor: "Ve eğer bilinci ölçü- çalışıyor.
arı zekası üzerine pek çok önemli çalışma göz ardı edilmesi gerektiğini öne sürü- lebilir davranışların toplamı olarak ta-
yapıyor. Chittka, "Eğer arılar bu kadar ze- yor. Prof. Seth pek çok hayvan davranışı nımlayacaksak, o zaman bu belirlediğimiz Hayvanlar üzerinde deney yapılıp yapıl-
kiyse, belki düşünebilir ve hissedebilirler. uzmanının bu görüşte olduğunu, ancak görevlerde başarılı olan hayvanların bilinç mayacağı konusunda hayvanların zaten
Bu beceriler da bilincin yapı taşları" diyor. bunun yerini daha az insan merkezli bir olarak adlandırmayı seçtiğimiz bir şeye bilinçli olduklarının varsayıldığını söyle-
yaklaşımın almaya başladığını söylüyor: sahip oldukları söylenebilir." yen Chris Magee, İngiltere'deki yasalar
Prof. Chittka'nın çalışmaları arıların trav- "Olaylara insan gözüyle baktığımız için, uyarınca, deneylerin ancak tıbbi araştır-
matik bir olayın ardından davranışlarını bilinci dil ve zeka ile ilişkilendirme eğili- Bazı uzmanlar bilinç konusunda ilerle- maya sağlayacağı faydaların ağır basması
değiştirdiklerini ve oyun oynama kabi- mindeyiz. Ancak bunların bizde bir arada mek için çok daha fazla sayıda hayvanın halinde yapılmasını gerektirdiğini söylü-
liyetine sahip olduklarını tespit ediyor. olmaları, genel olarak bir arada oldukları incelenmesi gerektiğine inanıyor. To- yor. Ancak yengeç, ıstakoz ve karides gibi
Hayvan araştırmaları alanındaki en saygın anlamına gelmiyor." ronto'daki York Üniversitesi'nde hayvan kabuklular da dahil olmak üzere henüz
bilim insanlarından biri olan Chittka, "Tüm zihinleri konusunda uzmanlaşmış bir fel- anlamadığımız çok fazla canlı var. Magee,
kanıtlara bakıldığında arıların bilinçli Bazı uzmanlar ise bilinç ifadesinin çeşit- sefe profesörü olan Kristin Andrews, "Şu "Onların deneyimleri hakkında çok az şey
olma ihtimali çok yüksek" diyor. li kullanımlarını eleştiriyor. Kanada'daki anda deneylerin büyük bir kısmı insanlar biliyoruz, hatta hangi noktada öldükleri
Quebec Üniversitesi'nden Prof. Stevan ve maymunlar üzerinde yapılıyor ve bu gibi temel şeyler bile bilinmiyor. Bu önem-
Bunlar arasında London School of Eco- Harnad, "Bu alanda çok fazla genel geçer işimizi olması gerekenden çok daha zor li çünkü onları hem laboratuvarda hem
nomics'ten Prof. Jonathan Birch de bu- tabir kullanılıyor ve ne yazık ki bunlardan hale getiriyor. Bilincin tanımını en temel de doğada korumak için kurallar belirle-
lunuyor. Prof. Birch, "Farklı alanlardan biri de bilinç" diyor. Harnad, "Bu pek çok haliyle öğrenemiyoruz" diyor. memiz gerekiyor" diyor.
araştırmacıların hayvan bilinci hakkında insan tarafından güvenle kullanılan bir
sorular sormaya cesaret ettiğini ve araş- ifade, ancak tüm bu insanlar farklı bir şey Prof. Andrews ve diğer pek çok uzman, 2021'de London School of Economi-
tırmalarının bu sorularla nasıl ilgili ola- söylediği için ne anlama geldiği hiç de net insanlar ve maymunlar üzerinde yapılan cs'ten Prof. Birch öncülüğünde yapılan
bileceğini açıkça düşünmeye başladığını değil" diye devam ediyor. araştırmaların, iletişim kurma ve kar- bir çalışmada ise ahtapot, kalamar ve
görüyoruz" diyor. maşık duyguları hissetme becerisinde mürekkep balığı gibi kafadan bacaklılar
Prof. Harnad'a göre sentience (duyum- sergilenen daha yüksek seviyeli bilinci ailesindeki canlıların acı, zevk, susuzluk,
Şimdiye kadar yapılan tespitlerin kesin sal bilinç) daha doğru bir tanım olabilir. incelediğine inanıyor. Oysa bir ahtapot ya açlık, sıcaklık, neşe, rahatlık ve heyecan
bir sonuca işaret etmediğini söylese de Duyumsal bilinç, hissetme kapasitesine da yılan daha basit bir bilinç seviyesine duygularını deneyimleyebildikleri için
Birch, tüm bilimsel çalışmalar birlikte ele daha yakın bir yerde. Hayvanların bilinçli sahip olabilir ve bu araştırılmadığı için duyarlı olduklarına dair güçlü kanıtlar
alındığında hayvanların bilinçli olma ih- olduğu fikrine şüpheyle yaklaşan uzman- görmezden geliniyor. olduğu tespit edildi. Prof Birch, "Ahtapot
timalinin "gerçekçi" olduğunu belirtiyor. lar ise bilinç kavramını bu şekilde yeniden ve yengeç refahıyla ilgili konular ihmal
Bu durum sadece maymunlar ve yunuslar tanımlamanın ve daha geniş bir yoruma Prof. Andrews, bu yılın başlarında imza- edildi. Yeni bilimsel çalışmalar toplumu
gibi, gelişimlerinde diğer hayvanlardan izin vermenin önemine dikkat çekiyor. lanan ve şu ana kadar 286 araştırmacı bu konuları biraz daha ciddiye almaya
daha ileri bir seviyeye ulaşmış hayvanlar tarafından imzalanan New York Hayvan teşvik etmeli" diyor.
için geçerli değil. Bazı uzmanlar yılanlar, Oregon Eyalet Üniversitesi'nden Dr. Mo- Bilinci Deklarasyonu'nun öncüleri ara-
ahtapotlar, yengeçler, arılar ve hatta nique Udell, "Belirgin davranışlara ba- sındaydı. Dört paragraflık kısa bildirge, Kaynak: https://www.gazeteduvar.com.tr/
meyve sinekleri gibi canlıların da bilinçli karsak, örneğin hangi türler kendilerini hayvan bilinci olasılığını görmezden gel-
olabileceğine inanıyor. aynada tanıyabiliyor, kaç tanesi önceden menin "sorumsuzluk" olduğunu belirti-