Page 11 - BİOMEDYA SAYI 56

11
www.biomedya.com KASIM - ARALIK 2024 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

HASTALIK YAPICI PARAZİTLER VE

BULAŞMA YOLLARI

İnsan nüfusunun yarısından fazlasının, hayatının bir noktasında

altı temel grubu bulunan nematodlardan en az birine maruz
kaldığı tahmin ediliyor.

Parazit, bir başka türün üzerinde veya suyun tüketimi veya kontamine gıdalar parazit bulaşının, temel risk faktörleri; Örneğin; kaşıntı ve küçük kırmızı lekeler
içinde yaşayan ve konak olarak kullan- vasıtasıyla vücuda alınır. İnsan-insan ya- diğer parazitlerde de olduğu gibi genel- şeklinde karakterize edilen uyuz (skabi),
dığı canlıya zarar veren organizmadır. kın temasları ve sağlıksız yaşam koşulla- likle zayıf sanitasyon ve kalabalık yaşam bir uyuz böceğinin neden olduğu bulaşıcı
İnsanlarda hastalıklara neden olan üç rı da bu geçişe neden olabilir. Giardiya ortamlarıdır. bir cilt hastalığıdır. Uyuz, genellikle uzun
ana parazit sınıfı bulunmaktadır: Proto- semptomları genellikle ciddi veya kronik süreli deri-deri temasıyla doğrudan in-
zoalar, Helmintler ve Ektoparazitler (dış ishal, karın bölgesinde kramplar, halsizlik, Helmintlerin bir diğer yaygın görülen türü sandan insana bulaşır.
parazitler). yorgunluk ve kilo kaybı biçiminde olabilir. ise yuvarlak kurtçuklar olarak bilinen
nematodlardır. Nematodlar dünyadaki Öte yandan saç bitleri de, insan saçında
Protozoalar ve helmintler, büyük oranda Protozoa ailesine üye bir diğer önemli en çok sayıda bulunan çok hücreli hay- yaşayan ve üreyen kanatsız böceklerdir.
bağırsakları etkileyen parazitlerken; bit parazit ise plazmodyum türleridir. Plaz- vanlardır ve hemen hemen her ortamda Bir dış parazit olan bitler, kafa derisinde-
ve kurtçukları içeren dış parazitler ise modyum, sivrisineklerde gelişen ve en- bulunabilirler. Yassı kurtçukların aksine ki kanı emerek beslenir. Benzer şekilde
deriye tutunarak ya da deride delik aça- fekte dişi sivrisineğin insanları ısırması nematodların, ağızdan anüse doğru uza- keneler ise memelilerin yaydığı bir koku
rak yerleştiği bölgede uzun süre boyunca sonucunda insanlara geçer. Plazmod- nan bir sindirim sistemi vardır. olan butirik asitin kokusunu almaya du-
kalabilir. Protozoa ve hemintlerin büyük yum, kırmızı kan hücrelerini yıkarak or- yarlı parazitlerdir. Yumuşak deride kan
bir kısmı patojenik değildir veya çok hafif gan fonksiyonlarını bozar ve insanlarda İnsan nüfusunun yarısından fazlasının, damarlarının yüzeye yakın olduğu yer-
atlatılan hastalıklara neden olur. Ancak sıtma olarak bilinen bir hastalığa neden hayatının bir noktasında altı temel grubu lerde yarıklar açarak kan ile beslenen
bazı türler ise, insanlarda ciddi hastalık- olur. Sıtma, bütün parazitik hastalıklar bulunan nematodlardan en az birine ma- parazit türüdür.
lara neden olabilir. içerisinde –hâlâ– en fazla ölüme neden ruz kaldığı tahmin ediliyor. Bu nematod-
olan hastalıktır. 2017 yılında, küresel çapta ların yumurtaları veya larvaları genellikle Korunma ve Tedavi
Bir kişinin dışkısında bulunan ve kişinin büyük çoğunluğu Sahra altı Afrika’dan kü- insan konakçıya bulaşmadan önce top-
kendisi veya başka bir kişi tarafından çük yaş grubundaki çocuklardan oluşan rakta gelişir. Bu nedenle bu nematodlara Bazı parazitler, uzun süreler boyunca uyku
yutulan parazitlerin geçişi olarak bili- 435.000 insanın ölümüne neden olmuştur. genellikle toprakla bulaşan helmintler halinde kalabilir. Hiç semptom olmayışı
nen fekal-oral transmisyonlar, parazitik denir. İyi bir örnek, kontamine topraktan ya da belirsiz ve spesifik olmayan belir-
protozoa ve helmintlerin en yaygın ge- Helmintler deriye nüfuz ederek insanları istila eden tilerin görülmesi nedeniyle, bu durum
çiş yaptığı biçimdir. Bu tür bulaşların ilk kanca kurtlarıdır. Toprak zeminlerde uy- parazitik bir istilanın tanısını zorlaştır-
semptomları genellikle ishal gibi gastro- Sıklıkla kurt olarak da isimlendirilen hel- gun ayakkabı kullanmak bu parazitlerin maktadır.
intestinal semptomlardır. Parazitler, kır- mintler, genellikle yetişkin aşamalarında bulaşını önlemede önemlidir.
mızı kan hücrelerini veya organları işgal çıplak gözle görülebilecek kadar büyük İyi haber şu ki, teşhis edildikten sonra
ettiğinde ise, sonuçlar çok daha ciddi hale gelebilen çok hücreli organizma- Öte yandan, kıl kurdu Enterobius vermi- birçok farklı paraziti tedavi etmek için
olabilmektedir. lardır. Ancak helmintler insan vücudu cularis‘in diğer nematodlardan farklı bir kullanabileceğimiz etkin ilaçlara sahibiz.
içerisinde çoğalamazlar. yaşam döngüsü vardır. Kıl kurdu larvaları Bu ilaçların yan etkileri de vardır ancak
Protozoalar anüs yakınındaki veya tırnakların altında- genellikle oldukça etkin ilaçlardır. Parazit-
Helmintlerin ana gruplarından birisi de ki deriye yerleşen yumurtalarda gelişir. lerin tedavisine, sanitasyonun iyileştiril-
Protozoalar, insan vücudu içerisinde düzleşmiş, yumuşak bir gövdeye sahip Anüs çevresinde kaşıntılar görünmesi, kıl mesi ve etkilenen bölgelere uygun kıyafet
çoğalabilen tek hücreli organizmalardır. olan yassı kurtlardır. Bu kurtlar, besin alı- kurdunun en yaygın semptomlarındandır. ve ayakkabıların giyilmesi gibi koruyucu
Örneğin, protozoa giardiyanın klasik bir mı yaptıkları ve dışkıladıkları yalnızca bir Kıl kurtları, insandan insana çok kolay stratejiler de eşlik etmelidir.
iki-aşamalı yaşam döngüsü vardır. Tro- açıklığa sahiptir. Yassı kurtların %80’inin bulaşabilir ve bütün bir aileye yayılabilir.
fozoit olarak isimlendirilen ilk aşamada parazitik olduğu düşünülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, endemik bölgelerde
parazit, ince bağırsak içerisinde yüze- Dış Parazitler yaşayan risk altındaki tüm kişilere periyo-
rek buradaki besinlerle beslenir. İkinci Tenyalar da bir yassı kurt tipidir. İnsan- dik tıbbi tedavi öneriyor, ancak bu öneri
aşamada ise parazit, hareketsiz bir kist lara bulaşması, cüce tenya yumurtaları- Ektoparazit ya da dış parazit ifadesi; ge- hâlâ yeterince uygulanmamaktadır.
haline gelir. nın yutulmasıyla gerçekleşir. İnsandan nellikle deriye tutunarak ya da deride
insana geçiş, fekal-oral yolla meydana delik açarak yerleştiği bölgede uzun süre Kaynak: https://bilimfili.com/hasta-
Dışkılama yoluyla atılan bu kistler, su gelmektedir. Semptomları ishal, karın kalabilen kene, bit, pire gibi organizmaları lik-yapici-parazitler-ve-bulasma-yollari
kaynaklarına kontamine olabilir ve bu ağrısı, kilo kaybı ve halsizlik olan bu tanımlamak için kullanılır.