Page 22 - BIOMEDYA SAYI 33
P. 22

22                    BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ  TEMMUZ - AĞUSTOS        2021       www.biomedya.com















                                                                        EPİGENETİK


                                                                        Fatma Nur MUTLU




                                                                        Epigenetik, DNA dizisinde herhangi   yoğunlaştığı yerlerde gerçekleşir.
                                                                        bir değişiklik olmamasına rağmen   Buralara CpG adacıkları denmektedir.
                                                                        gen ekspresyon profilindeki     Özellikle tekrar dizilerinde ve
                                                                        değişimlerin incelenmesidir. DNA   transpozonlar gibi heterokromatin
                                                                        veya histon proteinlerinin kimyasal   bölgelerindeki metillenme oranları
                                                                        modifikasyonundan kaynaklanan   oldukça yüksektir. DNA metillenmesi
                                                                        gen ekspresyonundaki değişimler   metil grubu donörü olan DNA metil
                                                                        epigenetik değişimler sonucu ortaya   transferazlar (DNMT) tarafından
                                                                        çıkmaktadır. Ayrıca beslenme ve   katalizlenmektedir. DNMT’ler
                                                                        stres gibi çevresel faktörlerin etkisi   S-adenozil-L-metiyonin (SAM)’den
                                                                        ile de epigenetik düzenlenmeler   metil grubu alarak Sitozin (C)’in
                                                                        fenotipte kalıcı değişimlere neden   5.karbonuna transfer eder. Sitozin
                                                                        olmaktadır. Her hücre aynı DNA’ya   (C) bazının 5.karbonuna transfer
                                                                        sahip olmasına rağmen her hücrenin   edilen metil grubu (5m-C) yapısını
                                                                        ekspresyon paternleri birbirinden   oluşturur. Yüksek spesifiteye sahiptir
                                                                        farklıdır. Üç farklı epigenetik   ve her zaman CpG adacıklarında
                                                                        mekanizma tanımlanmıştır. Bu    gerçekleşir. CpG adacıkları sık
                                                                        mekanizmalar, DNA metilasyonu,   olarak bir genin promotor kısmında
                                                                        histon modifikasyonu ve dolaylı   görülmektedir. Burada gerçekleşen
                                                                        yoldan epigenetik etkiye sahip olan   bir metilasyon promotor kısmına
                                                                        posttranskripsiyonel mekanizmalar   transkripsiyon faktörlerinin
                                                                        (mRNA sessizleştirilmesi).  1-2  bağlanamaması sonucunda gen
                                                                                                        ifadesinin susturulmasına neden
                                                                        DNA (Deoksiribo Nükleik asit),   olmaktadır. DNA metilasyonu,
                                                                        genetik bilgiyi üzerinde barındıran   X kromozomu inaktivasyonu,
                                                                        ve binlerce genden oluşan bir   karsinogenez ve yaşlanma ile oldukça
                                                                        moleküldür. Üzerinde genetik bilgiyi   ilişkilidir. Metilasyonda meydana
                                                                        barındırdığından dolayı çift sarmal   gelen değişiklikler ve aksaklıklar
                                                                        yapı ona stabilite sağlar. DNA dört   sonucu bazı hastalıklar ortaya
                                                                        adet nükleotit içermektedir. Bunlar,   çıkabilmektedir. Zihinsel gerilik
                                                                        Adenin (A), Guanin (G), Sitozin (C) ve   bozukluğu ile karakterize olan Prader-
                                                                        Timin (T)’dir. DNA metilasyonu, DNA’nın   Willi ve Angelman sendromları DNA
                                                                        yapısına bir metil (-CH3) grubunun   metilasyonundaki değişikliklerden
                                                                        eklendiği kimyasal bir süreçtir. DNA   kaynaklanmaktadır. Bunun dışında
                                                                        metilasyonu, genomdaki Sitozin (C)   kanser gelişiminde önemli bir bileşen
                                                                        ve Guanin (G) çiftlerinin ard arda   olarak DNA metilasyonu kabul
                                                                        sıralanması ile oluşan CpG dizilerinin   edilmiştir. 3-4-5





























                                                                                                    Şekil-1
   17   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27