Page 20 - BİOMEDYA SAYI 35

20 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ KASIM - ARALIK 2021 www.biomedya.com

tekrar filizlenip hayat bulurlar. Dahası terim yerine ‘küresel ısınma’ tabiri
bazı bitki gruplarında çimlenme için de kullanılmaktadır) insan etkisiyle
yangın ile uyarılma gereksinimi bile hızlandırılmış bir küresel çevre
söz konusudur. Tüm bunlar ‘doğal sorunudur. Bu küresel sorun dünyada
yangınlar’ için geçerli olup ‘yapay ve ülkemizde son zamanlarda sayıları
yangınlar’ın ekosisteme verdiği gittikçe artan yangınların sebebini
zararlar gün geçtikçe daha çok de açıklamaktadır. Yapılacak tüm
anlaşılmaktadır. Bu konularda yapılan çalışmalarda (sosyal, eğitsel, bilimsel)
çalışmaların son zamanlarda yoğunluk küresel iklim değişikliği başlığının da
kazanması ve yangın ekolojisi üzerine yer alması bu sebeple önemlidir.
yazılan kitapların yalnızca son yirmi
yılda yazılmış olduğu gerçeği de Yangın Sonrası
göz önüne alındığında bu konudaki
bilimsel bilgilerin henüz çok yetersiz Yukarıda bahsettiğimiz tüm
olduğu anlaşılmaktadır. çalışmaların neticeleri yangın sonrası
yapılacaklara veya yapılmaması
Yangınlara Karşı Ne Yapılmalı: Yangın gerekenlere de ışık tutacaktır.
Bilimi (Pirocoğrafya) Evrimsel süreçte yangınlara uyum
sağlayan bitkilerin tanınması bu
Dünyada ve ülkemizde son bitkilerin yanması durumunda doğal
zamanlarda artan yangınlar bu seyrine bırakmak gereksinimini
konulardaki bilgi eksikliğimizi doğurmaktadır. Örneğin; literatürlerde
tekrar gün yüzüne çıkarmıştır. Bu Türk Çamı (Turkish Pine) olarak
sebeple yangınların şimdisi, geleceği da bilinen anavatanı ülkemiz olan
(öngörülen dağılımı), ekolojisi kızılçam (Pinus brutia) ağacı ve
hakkında (ki bunlar pirocoğrafya kızılçam ormanları yangın sonrası
bilim dalının konularıdır) çalışmaların doğal olarak (kendiliğinden)
artması gerektiği düşüncesi hâkim yenilenme özelliğine sahip
YANGINLAR olmuştur. Nitekim başta bahsettiğimiz olduğundan bu ormanlara yapılacak
-iyi niyetli de olsa- müdahale ekolojik,
biyolojik zenginliğimizi daha tam
anlamıyla tanıyamadan kaybetmek biyolojik ve bitki bilimsel açıdan yanlış
VE YAPILMA(MA)SI riskine karşı korumak; aslen bir yaklaşım olacaktır.
türümüzün (insan türünün) olumsuz
Yangını Fırsata Çevirmek
etkilerine karşı koruma çalışmalarının
GEREKENLER artması elzem hale gelmiştir. İnsan yoğunluğunun fazla olduğu
bölgelerde (kentsel alanlarda)
Yangınların tehlikelerinin tespitinden
önce yangınların oluşmaması gerçekleşen yangınlarda yanan
adına bilinçlendirme ve farkındalık çoğunluğu ‘yapay bitki örtüsü’
Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK
çalışmaları en az bilimsel çalışmalar alanlarına insanın müdahalesi
kadar gereklidir. Yangınların olası bilimsel açıdan kabul edilebilir bir
Yeryüzü milyonlarla ifade edilen canlı kilit taşıdır. İnsanoğlu tüm dünyaya ve oluşmuş tehlikeleri de farklı yaklaşımdır. Bu bölgelerde de söz
çeşitliliği ile zengin bir gezegendir. yayılmak için ateşi kullanmış ve bilim dallarının konuya eğilimleri ile konusu bölgenin doğal ekosistem
Bilim insanları bu zenginliği gün kullanmaya da devam etmektedir. Bu mümkündür. Özellikle pirocoğrafya elemanı olan bitkilerin ekilmesi/
geçtikçe daha fazla keşfetmektedir. durum insan türünün ateşi kullanarak bilim dalı bunlardan biridir. İklim dikilmesi gerekmektedir. Öyle ki bu
Yılda yaklaşık 13 bin yeni canlı dünyanın biyolojik çeşitliliğine verileri, nem açığının yoğunluğu, bölgelerde yanlış strateji ve yanlış
türü tanımlanmaktadır. Bir başka olumsuz etkimesine kadar ilerlemiş rüzgâr hızı, bağıl nem, havanın bilimsel yaklaşım ile ekilmiş/dikilmiş
deyişle her gün ortalama 36 yeni tür seviyededir. Günümüzde çıkan sıcaklığı, uydu kayıtları, topoğrafya ve istilacı ve egzotik türlerin yerine doğal
tanımlanmaktadır. Bu da çevremizde yangınların büyük bir çoğunluğunun bitki örtüsünün tespiti gibi hususlar ve yöreye uygun türlerin dikilmesi/
hâlâ keşfedilmeyi bekleyen birçok insanın doğrudan ya da dolaylı etkileri ilgili bilim dallarının (coğrafya, biyoloji ekilmesi (örneğin Akdeniz’e özgü
canlı türünün mevcut olduğunu ile olduğu görülmektedir. gibi) ve uygulamalı bilim dallarının bazı bitki toplulukları yangın ile
göstermektedir. yapacakları (bilgisayar simülasyonları, yenilenme özelliği taşırlar) bölgede
İnsanoğlunun her alanda ve her iklim modellemeleri gibi) çalışmaların gerçekleşmiş yangın sonrası ‘krizi
İnsanoğlu bir taraftan bu zenginliği anlamda gerçekleşen tüketimi materyali olacaktır. Bu çalışmaların fırsata çevirme’nin en bilimsel ve en
keşfederken bir taraftan da tüketip, yangınlara davetiye vermektedir. neticeleri yukarıda bahsettiğimiz doğru yolu olacaktır.
sömürüp, yok etmektedir. Dünya Örneğin; tarla açma, inşaat faaliyetleri bilinçlendirme ve farkındalık
biyoçeşitliliği özellikle son iki yüz-üç ve yol yapımı gibi çalışmaların çalışmalarına rehber olacaktır.
yüz yıldır insan baskısı altındadır. artması ve/veya bilinçsizce yapılması Kaynaklar:
Yerkürenin sahip olduğu ormanların yangınları teşvik etmektedir. Küresel Yangın  Graham, L. E., Graham, J. M., Wilcox, L.
bu süreçte (kabaca hesap ile son W. (Çeviri Editörü: Kani Işık). 2008. Bitki
üç yüz yılda) yarısının yok olduğu Yangınların Tarihi Tüm bu çalışmaların önemi; doğal Biyolojisi. Palme Yayıncılık, 2. Baskı,
görülmektedir. Toplam 25 ülkenin tüm yangınlar ile yapay yangınların Ankara.
(doğal) orman örtüsünün kaybetmiş İnsanın etkili olduğu yangınlara ayrımını yapıp buna göre strateji  Navjot S. Sodhi, Paul R. Ehrlich (eds.).
durumda olduğu bilinmektedir. Bu ‘yapay yangınlar’, insanın etkili geliştirilebildiği ölçüde değer 2010. Conservation Biology for All.
kayıplarda insanın sebep olduğu olmadığı, doğal süreçte gerçekleşen kazanmaktadır. İnsanın etkili olduğu Oxford University Press Inc., New York.
yangınların payı azımsanmayacak yangınlara ise ‘doğal yangınlar’ adı yangınlar (ki bunlara yapay yangınlar  Yildiz, O., Esen, D., Sarginci, M., Toprak,
derecededir. verilmektedir. Fosil kayıtlar doğal denilmektedir) dışında doğrudan B. 2010. Effects of Forest Fire on
yangınların bitkilerin karaya geçişi ile etkili olmayıp dolaylı olarak etkili Soil Nutrients in Turkish Pine (Pinus
Homo sapiens ve Ateş (yaklaşık 420 milyon yıldır) başladığını olduğu yangınlar da mevcuttur. brutia, Ten) Ecosystems. Journal of
göstermektedir. Evrimsel süreç Çağımızın sorunlarından biri olan Environmental Biology, 31(1-2), pp.
İnsanoğlu yeryüzünde var olduğu içerisinde bazı bitkiler yangınlara küresel iklim değişikliği (ki bu değişim 11-13.
ilk zamanlardan itibaren ateş ile içli dayanıklı hale gelmiştir. Birçok bitki soğuma ve ısınma dalgalanmaları ile  https://www.bilimya.com/yanginlar-
dışlıdır. Öyle ki insan türünün (Homo grubu (çamlar, serviler, okaliptüsler mümkün olduğundan ve hâlihazırda ve-yapilmamasi-gerekenler.html
sapiens) evriminde ateş önemli bir buna örnektir) yangınlardan sonra ısınma dalgasını yaşadığımızdan bu