Page 12 - BİOMEDYA SAYI 58

12 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ EYLÜL - EKİM 2025 www.biomedya.com

HÜCRELER KENDİ ŞEKİLLERİNİ

ALGILAYABİLİYOR

Almanya, Münih’teki Ludwig Maximi- rak kullanarak hücre şeklindeki sert enzim tarafından tetiklenir. Dalga, tam olarak eşik konsantrasyonda ko-
lian Üniversitesinden (LMU) biyofi- değişiklikler karşısında ne kadar güçlü oositin bitkisel kutbu olarak bilinen numlandırılır. Bu ön konumda, Rho
zikçiler hücrelerin kendi şekillerini protein modellerinin ortaya çıkabile- yerden, çekirdeğin bulunduğu hayvan aktivatörü ise yerel olarak Rho’nun
algılayabildiğini açıklayan yeni bir ceğini açıkladılar. Frey ve meslektaşla- kutbuna doğru ilerler ve dalga geldi- bir aktivite atımını tetikler” şeklinde
teori geliştirdi ve bu hücrelerin bilgiyi, rı Nature Physics dergisinde hücrenin ğinde asimetrik olarak bölünür. açıklıyor makalenin ilk yazarlarından
proteinlerin hücre içindeki dağılımını içinde oluşan bir konsantrasyon farkı- biri olan Wigbers. Fark azalırken, bu
yönlendirmek için kullandığını kanıt- nın, hücrenin şekil bilgisini kodladığı- Hücre şeklindeki değişikliklerin bu sü- eşik değerinin konumu hücre şekline
ladılar. nı ve kendi kendine organize edilmiş reç üzerindeki etkisini incelemek için bağlı olarak zar boyunca değişen hız-
protein kalıpları tarafından deşifre araştırmacılar, tek tek oositleri farklı larda hareket eder. Böylece, protein
Hücresel süreçlerin çoğu, proteinlerin edildiğini bildirdiler. şekilli mikro odalara yerleştirdiler ve konsantrasyonu profillerinin bu hiye-
hücre zarı üzerindeki kesin dağılımı- böylece hücreleri, her bir kabın sınır- rarşisi yoluyla, fark içinde kodlanan
na ve modellemesine bağlıdır. Çeşitli Denizyıldızı oositleri (oosit: Büyüme ları tarafından empoze edilen geo- şekil bilgisi, bir mekano-kimyasal tep-
çalışmalar, protein-protein etkileşim- evresini tamamlamış olmakla birlik- metriyi benimsemeye zorladılar. Frey, kiye – zardan geçen kasılma dalgasına
lerine ve taşıma süreçlerine ek olarak, te henüz döllenebilecek duruma gel- “Rho aktivasyonunun nabzı deforme – dönüştürülür.
hücre şeklinin de hücre içi model olu- memiş dişi gamet) nispeten büyük ve olmuş hücrelerde uygun şekilde de-
şumu üzerinde önemli bir etkiye sahip şeffaftır ve bu nedenle biyokimyasal ğiştirilmiş bir şekilde yayılmasına Frey, “Sonuçlarımız, biyolojik işlevlerin
olabileceğini göstermiştir. araştırmalar için çok uygundur. Mayo- rağmen, her zaman çekirdeğin bulun- anlaşılması için hiyerarşik protein mo-
tik hücre bölünmesinden hemen önce, duğu konuma ulaştığını bulduk” diyor dellerinin kendi kendine organizasyo-
Tersine, hücre formuna herhangi bir hücre zarı boyunca hücrenin asimetrik ve ekliyor; “Bu büyüleyici gözlem, Rho nunun öneminin altını çiziyor” diyor.
bağımlılığın zararlı olacağı model- olarak bölündüğü konuma doğru bir nabzının hücrenin şeklini tanıdığını ve
lemeler vardır. Profesör Erwin Frey zar kasılma dalgası geçer. Bu kasılma ona uyum sağladığını kanıtlıyor.” Aslında yazarlar, protein modeli olu-
liderliğindeki LMU fizikçileri, denizyıl- dalgası, aktivitesi zar üzerinde bir dar- şumu alanında iki ana paradigmayı
dızı oositlerini model bir sistem ola- be olarak yayılan Rho adlı zara bağlı Ekip, bu olağanüstü uyarlanabilirliğin entegre ettiler – reaksiyon-difüzyon
arkasındaki mekanizmayı anlamak mekanizmalarına dayanan kendi ken-
için, bu bulguyu açıklayan biyofizik- dine organizasyon ve konumsal bil-
sel bir teori geliştirmeye devam etti. ginin kullanılması. Frey, “Hücre şek-
Model, hücre döngüsü düzenleyici lini yansıtan bilgiyi kodlamak için bir
Cdk1’in oosit sitoplazmasında asi- protein kalıpları hiyerarşisini kullanan
metrik olarak dağıldığının ve burada böyle bir mekanizmanın, hücre şekli-
çekirdekten sitoplazmaya uzanan ve nin tanınması ve düzenlenmesi için
zamanla bozunan bir konsantrasyon genel bir fiziksel ilkeyi temsil edebi-
farkı oluşturduğunun daha önceki leceğine inanıyoruz” diyerek sonlan-
keşfine dayanmaktadır. Bu fark, zar- dırıyor.
daki proteinlerin hücre şekline uyum
sağlamasını sağlar. Kaynaklar:

“Buradaki temel fikir, Rho’yu aktive ↗ Merve Yurduseven/ https://www.
eden proteinin, zara yakın farkı ölçtü- bilim.org/hucreler-kendi-sekille-
ğü ve farkın bir eşik konsantrasyonu- rini-algilayabiliyor/
nu işaretlediğidir: Membran üzerinde ↗ Cells use concentration gradients
ön tarafa benzer bir konsantrasyon as a compass | Phys.org
profili oluşturur, böylece ön kısım