Page 15 - biomedya_59_sayi

15
www.biomedya.com KASIM - ARALIK 2025 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

BİLİM İNSANLARI

BUKALEMUNLARIN SIRRINI ÇÖZDÜ

Bilim insanları, bukalemunların bağım- Gözlerin içindeki bu “yay”, omurgalıların Antik çağlardan beri anatomistler, bu Bu tasarım, eski telefon kablolarını anım-
sız göz hareketinin sırrını keşfetti: Optik başka hiçbir grubunda bulunmayan çok sürüngenlerin gözlerinin nasıl çalıştığını
satıyor: Ekstra uzunluk, cihazın daha ser-
sinirleri spiral şeklinde bükülmüş ve bu geniş bir hareket aralığına olanak tanır. açıklamaya çalışmış, ancak bunu disek-
best hareket etmesini sağlıyor.
kertenkelelerin kelimenin tam anlamıyla siyon yoluyla elde ettikleri hayvanlar
“her şeyi görmesini” sağlıyor. Sıra dışı anatomik özellik nasıl üzerinde yapmışlardı.
keşfedildi? İlginçtir ki, gelişimin erken evrelerinde
Bukalemunlar yalnızca renk değiştirme Diseksiyon, önemli anatomik detayların embriyolardaki sinirler, tıpkı sıradan
yetenekleriyle değil, aynı zamanda gözle- Scientific Reports’ta yayınlanan yeni bir anlaşılmasını zorlaştırıyordu ve bu ne-
kertenkelelerin sinirleri gibi, hala düz-
rini bağımsız hareket ettirebilme yetenek- çalışmada , bilim insanları Brookesia mi- denle kimse sinirlerin gerçek şeklini gö-
leriyle de dikkat çekicidir. Bu hareketler nima bukalemununun başını taradılar ve remiyordu. Sadece modern 3B taramalar, dür. Spiral, gözlerin bağımsız olarak ça-
eski Yunanlılar tarafından gözlemlenmiş, optik sinirin beyne girmeden önce sıkı canlı yapının “içine” bakmamızı sağladı. lışmaya başlaması gereken yumurtadan
ancak kimse mekanizmasını anlamamış- bir halka oluşturduğunu gözlemlediler.
çıkma zamanına daha yakın bir zamanda
tır. Peki bu sistem nereden çıktı?
ortaya çıkar.
Bu bulguyu doğrulamak için diğer tür-
Şimdi, bukalemunların BT taraması sa- lerin arşiv BT taramalarını incelediler Evrimsel açıklama beklenmedik çıktı.
yesinde araştırmacılar, bilimin uzun ve spiral sinirlerin tüm bukalemun- Bukalemunların boyunları çok serttir ve Gözler neden farklı yönlere bakar ama
süredir çözemediği bir şeyi keşfettiler: larda mevcut olduğunu, ancak diğer başlarını zar zor çevirebilirler. Evrim, bu “buluşamaz”?
Bu kertenkelelerin optik sinirleri sıkı kertenkelelerde bulunmadığını ortaya durumu telafi etmek için optik sinirlerinin
spiraller şeklinde bükülmüş. koydular. menzilini spiral şeklinde bükerek “artırdı”.
Bukalemunlar sürekli olarak çevreyi ta-
rarlar; bir gözleri ileriye, diğeri yana veya
arkaya bakabilir. Ancak avı fark ettikleri
anda, her iki göz de hedefe olan mesafeyi
doğru bir şekilde tahmin etmek için anın-
da senkronize olur. Spiral sinir, gözlere bu
anında ayarlama için gereken özgürlüğü
ve esnekliği sağlar.

Benzer bağımsız göz hareketleri balıklar-
da ve kuşlarda da bulunur, ancak başka
hiçbir yerde böylesine karmaşık bir iç yapı
bulunmamıştır. Bu, bukalemunları omur-
galılar arasında benzersiz kılar.

Derleyen: Feyza ÇETİNKOL - bizsiziz.com
https://www.nature.com/articles/
s41598-025-20357-3