Page 11 - biomedya_59_sayi

11
www.biomedya.com KASIM - ARALIK 2025 BİYOTEKNOLOJİ VE YAŞAM BİLİMLERİ GAZETESİ

RAPORCU BİTKİLER: LİKENLER Biyolog Muhyettin ŞENTÜRK

Çoğumuz likenleri ilk gördüğümüz- Likenlerde alg kısmı, fotosentez ya- kasyon, alkali toz, ağır metaller, rad- dani, H., Fujiwara, K., Sakamo-
de yosunlara benzetir, hatta çoğu parak mantara besin sağlar; mantar yoaktif maddeler, klorlu hidrokar- to, Y., Iijima, K. (2015). Radioca-
zaman onlarla karıştırırız. Oysa ne kısmı ise alge büyümesi için gerek- bonlar ve asit yağmuru gibi çeşitli esium activity concentrations
yosundurlar ne de sadece mantar li olan fiziksel ortamı ve koruma- kirleticilerin varlığı ve yoğunluğu,
in parmelioid lichens within a
ya da algdirler. Hatta tek başlarına yı sunar. Bu simbiyotik birliktelik likenler aracılığıyla tespit edilip iz-
60 km radius of the Fukushima
bağımsız birer organizma bile sayıl- sonucunda, ekosistemlerin öncül lenebileceği bilinmektedir.
mazlar. Likenler; bir mantar ile bir canlıları olarak değerlendirilen li- Dai-ichi Nuclear Power Plant.
algin (ya da siyanobakterinin) bir kenler ortaya çıkar. Üstelik likenler, 2011 yılında Japonya’nın Fukuşima Journal of Environmental Radi-
araya gelerek karşılıklı fayda üzeri- ren geyikleri gibi bazı hayvanlar için kentinde meydana gelen nükleer oactivity, 146, 125-133.
temel besin kaynağıdır. Öyle ki ren felaketin etkilerini araştıran bilim ↗ Feuerer, T., Hawksworth, D.L.
ne kurulu bir ortak yaşam (simbiyoz)
geyiklerinin kışın günde 3-5 kg liken insanları, nükleer santralin 60 kilo-
oluşturmasıyla meydana gelir. (2007). Biodiversity of lichens,
tükettikleri bilinmektedir. metre yarıçapındaki bitkileri ince-
including a world-wide analy-
lediklerinde, iki liken türünü (Flavo-
Likenler, dünyada yayılış alanı en sis of checklist data based on
Likenlerin yaşam süreleri de uzun- parmelia caperata ve Parmotrema
geniş canlı gruplarından biridir; öyle
dur; bazısının binlerce yıl yaşadı- clavuliferum) biyoizleme (biyomoni- Takhtajan’s floristic regions. Bi-
ki yalnızca iki çiçekli bitki türünün
ğı bilinmektedir. Duyarlı likenlerin tör) amacıyla kullanılabilecek türler odivers Conserv 16, pp. 85–98.
varlık gösterebildiği Antarktika’da
hava kalitesinin düşük bölgelerde olarak önermişlerdir. Bu çalışma da ↗ Holtmeier, F.K. (2015). Animals’
bile yüzlerce liken türü yaşamak-
yaşamadığı bilinmektedir. Bu gibi likenlerin çevresel radyoaktif kirleti- Influence on the Landscape
tadır (likenler çiçeksiz bitkilerdir).
bölgelerde bilim insanları tarafın- cileri izlemedeki potansiyelini orta-
Bugün yeryüzünde en az 13.500 liken and Ecological Importance.
dan dayanıklı liken türlerinin artışı ya koymaktadır.
türünün bulunduğu bilinmektedir. Springer.
gözlenmiştir. Bu durum dayanıklı
Bu olağanüstü birliktelikler, yaşam- ↗ Mancuso, S. (2019). La nazione
liken türlerinin varlığı aracılığı ile Kaynaklar:
larını sürdürebilmek için yalnızca delle piante (Bitki Ulusu). Gius.
hava kalitesinin belirteci olarak gö-
birkaç milimetre suya ihtiyaç duyar.
rülebilmektedir. ↗ Birand, H. (1996). Alıç Ağacı ile Laterza & Figli Spa. (Çeviri: Ley-
Hatta, likenlerin uzay koşullarında Sohbetler. Tübitak Yayınları, 12. la Tonguç Basmacı, Alfa, 2022).
dahi hayatta kalabildikleri kanıtlan- Likenlerin hava kirliliği biyomonitö- Basım, Ankara.
↗ Nimis, P.L., Scheidegger, C.,
mıştır. Nitekim Rhizocarpon geog- rü olarak kullanımı 19. yüzyıla kadar ↗ Campbell, N. A., Reece J. B.
Wolseley, P.A. (2002). Monito-
raphicum ve Xanthoria elegans adlı uzanır. Bugün, likenler sadece ilginç (2008). Biyoloji (Çeviri Editör-
ring with Lichens — Monitoring
liken türleri, 2005 yılında Rus Soyuz bir canlı olmakla kalmıyor; aynı za- leri: Gündüz, E., Demirsoy A.,
uzay aracında 15 gün boyunca dış manda çevremizdeki kirleticileri “ra- Türkan İ.). Palme Yayıncılık, An- Lichens. Springer.
koşullara maruz bırakılmış ve ya- por eden” doğal göstergeler olarak kara. ↗ https://www.bilimya.com/ra-
şamlarını sürdürebilmişlerdir. da kullanılıyor. Amonyak, flor, ötrofi- ↗ Dohi, T., Ohmura, Y., Kashiwa- porcu-bitkiler-likenler.html