Elçin Ekşi
Laboratuvar için su tipleri nelerdir?
Çoğu laboratuvarda bulunan suları temel olarak ikiye ayıra biliriz. Birincisi sıklıkla kullandığımız çeşme suyuyken diğeri ise çeşitli derecelerde saflığa sahip sulardır.
Çeşme suyu genel olarak klorlanmış su olup, içinde kontrol edemediğimiz fazlaca parametreyi barındırır. Bunların ilki mineral içeriğidir ve deneylerde yanılsamaya sebep olabilir. Ayrıca suyun mikrobiyolojik kalitesi de yeterli olmayabilir. Bu durum ise laboratuvarda kontaminsayon gibi problemlere yol açma riskine sahiptir. Çeşme suyunu genel olarak yıkama makinelerinde, laboratuvar temizliğinde, kişisel hijyen ve el yıkama gibi süreçler için kullanılmaktadır. Kirli laboratuvar malzemelerinin yıkanmasında da kullanılabilir. Ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken nokta, bu laboratuvar kaplarının son yıkamasını çeşme suyuyla yapmamaktır.
Çeşme suyundan farklılaşan ve özel ihtiyaçlara göre farklı özellikler kazanan su tipleri ise deiyonize su, distile su, revers ozmoz (RO) su ve DEPC sudur. Deiyonize su adından da anlaşılacağı gibi filtrasyon sistemiyle iyonlarından arındırılmış sudur. Kısaca DiH2O olarak adlandırılır. Deiyonize su özellikle iki tür kullanımda tercih edilir. Bunlardan ilki laboratuvar gereçlerinin son yıkanma aşamasıdır. Son yıkama aşamasında gereçler deiyonize suda bir süre bekletilebilir ya da bir kaç defa deiyonize su ile durulanabilir ve sonra kuruma aşamasına geçilebilir. Diğer kullanıldığı bir alansa özellikle uzun dönemli olarak saklanacak filtrelenmiş tamponların hazırlanmasıdır. Tabi ki deiyonize suyun kullanım alanları bunlarla kısıtlı değildir.
Deiyonize suyun yanı sıra laboratuvarlarda en çok kullanılan bir diğer su çeşidi ise distile sudur. Temel olarak distile su distilasyon yöntemi ile içindeki diğer maddelerden ayrılmış su anlamına gelir. Sıcaklıkla buharlaştırılan suyun soğutularak yoğunlaştırılması ile elde edilir. Teorik olarak bu yöntemle saf su elde edilmesi gerekir. Ancak pratikte işler tam olarak böyle yürümez. Genel olarak suyun kaynama noktasına yakın kaynama noktasına sahip diğer maddelerde distilasyonda su ile birlikte gelebilir. Genelde bu sorun organik moleküllerde ortaya çıkmaktadır. İşlem öncesi ve işlem sonrası filtrasyonla bu maddeler distile suda azaltılabilir. Revers ozmoz su ise mekanik olarak basınç oluşturulmasıyla ozmoz edilen sudur.
Laboratuvarların geneline baktığımızda reçine filtrelerin kombinasyonlarıyla elde edilmiş deiyonize su ters ozmoz ile daha da saflaştırıldığını ve kullanıldığını görürüz. RO su yine tampon çözeltileri hazırlamak için, kütle spektrofotometresi uygulamalarında, hücre kültürü ve bakteri kültürü hazırlanmasında, HPLC uygulamalarında ve temel moleküler biyoloji uygulamalarında kullanılmaktadır. Ancak qPCR gibi uygulamalar için RO su yeterli gelmeyebilir. Çünkü RNA ya da DNA ile çalışıyorsanız kullandığınız suyun içinde reaksiyonları inhibe edici ya da substratı bozucu kalıntıların olmaması gerekir. Yani DNAse ve RNAse’den arındırılmış olması gerekmektedir. Bunun için ise kimi laboratuvalar dietilpirocarbonat(DEPC) su kullanmayı tercih etmektedir. DEPC uygulanmış suda nükleazlar inaktif olurlar. Ancak DEPC su diğer su çeşitlerin çok daha zararlı olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.
Çeşme suyundan farklı olarak laboratuvarda kullanılan suları dört grup altında incelesek de aslında laboratuvarda kullanılan sular farklı su arıtma yöntemlerinin kombinasyonu ile elde edilmektedir. HPLC derece su, Embriyo Transfer suyu, Moleküler Biyoloji derece su, ddH2O gibi pek çok isimle andığımız laboratuvar uygulamasına özelleşmiş su bulunmaktadır. Bu sular genel olarak distilasyon, mikrofiltrasyon (1-0.1 mikron), ultrafiltrasyon (0.003 mikrona kadar), ters ozmoz, aktif karbon yatağı, UV radyasyon, iyon değişimi/deiyonizasyon gibi yöntemlerin farklı kombinasyonları ile elde edilmektedir. Siz de kendi uygulamalarınıza göre ihtiyaç duyduğunuz suyu belirleyebilir ve bu suyu kullanabilirsiniz.
Distilasyon : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Simple_distillation_apparatus.svg/772px-Simple_distillation_apparatus.svg.png
Revers ozmoz : https://www.freshwatersystems.com/images/RO-Flow-Chart.jpg
