Evrim Özdemir
“Kadınların Fazladan X Kromozomu Bulundurması Onlara Daha Uzun Bir Yaşam Süresi Sağlıyor”
En azından çocuk doğurmanın tehlikeli olduğu yerler kontrol altına alındığında, ortalamaya göre kadınlar erkeklere göre daha uzun yaşıyorlar. Kalıplaşmış olarak sunulan bir sürü açıklama var ve şüphesiz olarak çok fazla faktörü içeriyor, ama yeni bir çalışma bu cevapların bir kısmının altında fazla bulunan X kromozomunda yattığını gösteriyor.
Başlangıç Genetik dersleri, kadınların 2 X kromozomu bulundururken erkeklerde 1 X ve 1Y kromozomu bulundurduğundan bahseder. Gerçek ise bundan çok daha karmaşıktır. Bazı insanların fazladan kromozomları olabilir, örneğin ; XXY kromozomlarına sahip olan kadınlar, XY kombinasyonu taşırlar ve kadın cinsel organına sahiptir, tam androjen duyarsızlığı sendromu (kleinefelter sendromu)yaşarlar. Az önce bahsedilenler de göz önünde bulundurulduğunda cinsiyet değiştiren insanların karmaşık durumu da hikâyeye eklenmiş olur. Yine de XX kadını ve XY erkekleri temsil eden yaygın kromozomlardır.
2 tane X kromozomuna sahip olmanın bilinen avantajları vardır. En çok bilinen hemofili gibi, çoğu genetik hastalık resesif X kromozomu mutasyonlarından kaynaklanır. Erkekler kusurlu geni bulundurduğunda çoğunlukla daha çocukken yaşamlarını yitirirler. Kadınlar ise , 2 X kromozomunun da mutasyon geçirmiş kusurlu geni taşıdığı ,daha nadir durumlarda etkilenirler.
University of California San Francisco’dan Dr. Dena Dubal resesif genlere baskın gelen X kromozomunun yararının sadece bu kadarla kalmadığını en azından dişilerinin daha uzun yaşadığı kemirgenlerde gösterdi. Dubal mühendislikle XX kromozomu bulunduran ve de erkek üreme organına sahip, XY kromozomu bulunduran ve kadın üreme organına sahip bazı fareler tasarladı. Bunlar olması gereken memeli kromozomlarına, üreme organlarına sahip farelerle hücresel yaşlanmaya bakılarak kıyaslandı.
Dubal, alışılmamış olarak laboratuvar fareleri doğal sebeplerden ölene kadar yaşamalarına izin verdi. Ayrıca dişi üreme organlarının daha uzun yaşam süresiyle ilişkili olduğunu öne sürdü ve bu kromozomlar daha da önemliydi. XX fareler ister ovaryuma ister testise sahip olsun ortalamaya göre XY farelerden daha uzun yaşadılar.
Cinsel organlarına bakılmaksızın, 23 aylık olmadan ölen XX farelerin sayısı daha azdı. Bu hayatta kalma yaşı farelerin standartlarına göre çok önemli bir yaş ve XX kromozomlu ovaryuma sahip fareler ise burada en başarılı olanlar.
Dubal bir açıklamasında “Doğa, kadınları bu yolda evrimleştirdi. Ne kadar uzun yaşarsanız yavrularınızın o kadar iyi olmasını ve belki de diğer yavrulardan bile iyi olmasını garantilersiniz .” söyledi. Bu da, bazı şeyler her tür için kesin olmamakla birlikte parental olarak annenin babadan daha çok şey sağladığını varsayıyor.
Evrimsel açıklaması her neyse bu mekanizma bilinmezliğini sürdürüyor. Dubal, Y kromozomunun toksik olabileceği teorisini ortaya attı; ayrıca ekstra X kromozomunun da dişilerde ifade edildiğini, muhtemelen bazı tanımlanmamış koruyucu etkiler sağladığını not etti. Dubal’ın uzmanlığı Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklarda ve eğer X kromozomunun bu koruyucu etkilerinin anlatımı sağlanabilirse, koruyucu proteinlerle beynimizi daha uzun süre sağlıklı tutabileceğimizi umuyor.
Kaynak: https://www.iflscience.com/health-and-medicine/how-an-extra-x-chromosome-contributes-to-womens-longer-life-expectancy/
