Gamze Gülden
NEUROFEEDBACK NEDİR?
Neurofeedback, kişinin kendi beyin dalgalarını değiştirmesine yardımcı olan bir öğrenme stratejisidir, beyin dalgalarının eğitilmesiyle uğraşır. Beyin dalga paternleri, kalp atışı sürati, kan basıncı gibi tepkileri ölçmeyi sağlayan ve bunu vücut sistemleri üzerinde hastaya geribildirim olarak verir, böylelikle hasta bu sistemleri nasıl değiştirebileceğini öğrenir. Nasıl ki kalbin elektriksel aktivitesinin gözlenmesi için kalp EKG’si çekiliyor ise beyindeki değişiklik yaratan durumları tespit etmek ve bunları düzeltmek amacıyla da Neurofeedback uygulanır. Neurofeedback epilepsi ile başlamış olup uyku bozukluğundan dikkat eksikliğine ve öğrenme güçlüğüne kadar uzandı.
Feedback Nedir?
Bir süreçteki basamağın önceki bir basamağa etki etmesi ve neden-sonuç ilişkisi içerisinde bir döngü oluşturması olayına feedback denir. Feedback mekanizması Negatif Feedback ve Pozitif Feedback olarak 2 ayrı gruba ayrılır. Örnek vererek açıklayacak olursak Pozitif Feedback, hipofiz bezinin sürekli bir endokrin bezi uyararak hormon üretimini sağlaması iken; Negatif Feedback ise bir endokrin bezden salgılanan hormon vücutta gerekli aktiviteyi gösterdikten sonra hipofizi etkileyerek hipofizin hormon salgısını engellemesidir.
Peki, NEUROFEEDBACK Nasıl Bir Mekanizma?
Neurofeedback’te beynin plastisite teorisinden yararlanılmaktadır. Klasik koşullanma ve edimsel (operant) koşullanma yöntemleri kullanılıp beynin elektrik akımını beyne değiştirmeyi amaçladığı ileri sürülmektedir. Beynin plastisite teorisi nedir diye sorulacak olursa insanın akıl ve kişilik özellikleri bakımından değişebileceğinin en önemli bilimsel göstergesi olup plastisite özelliği hücreler arası bağlantı sayısını artırdığı bilinmektedir. Yani herkesin bildiği üzere beyin hücreleri çoğalamıyor, lakin plastisite özelliği ile değişim gösterebiliyor.
NEUROFEEDBACK Nasıl Uygulanıyor?
Aslında Neurofeedback tekniğinin temelinde, hastanın zihin oyunu oynaması yatar. Yaklaşık 10-12 seanstan oluşur. Teknikte hastanın kafasına yerleştirilen elektrotlar yardımıyla bilgisayar cihazına bağlıdır. Elektrotlar ise beyinden gelen elektrik paternlerini ölçer ve ekrana yansıtır.
İşlem bir risk içerir mi?
Akıllardaki soru ise beyne elektrik akımı gidip gitmediği olduğundan açıklık getirilecek olursak beyne herhangi bir elektrik akımı gitmemektedir.
Mevcut yöntem ve teknikleri kullanan eğitimli bir klinisyenin elinde herhangi bir olumsuz yan etki riski çok azdır. Aslında, yan etkilerin olmaması neurofeedback'in kullanılmasının önemli bir nedenidir. Yan etkiler ortaya çıktığında bunlar genellikle eğitim miktarını azaltarak veya neurofeedback protokollerini ayarlayarak yönetilebilir.
Bilgisayar ile gözlemlenen işitsel ve görsel feedback sayesinde hastalar yavaş dalgaları thetayı, deltayı azaltıp hızlı dalgaları betayı smr dalgasını yükseltmeyi öğrenirler. Bu prosesi operant şartlanma olarak adlandırırız ve fark etmesek de hayatımızın içerisinde birçok alanda bu mekanizmayı kullanırız. Yani bu uygulama sonucunda davranıştaki ani ve yavaş hareketleri yönetebiliriz. Örneğin: Dikkat eksikliği, Hiperaktivite Bozukluğu’nda beyin elektrik aktivitelerinde sıklıkla ‘kortikal yavaşlama’ dediğimiz farklılıklar bulunur ve bu uygulama sonucunda beyindeki Theta ve Beta dalga değerlerinin normale ulaşılması sağlanmaktadır.
Aşağıdaki görselde ise beyinde oluşan dalgaları ve bu dalgaların ne gibi özelliklere sahip olduğunu göreceksiniz.
NEUROFEEDBACK Ne Kadar Tanınıyor?
Neurofeedback uygulamasının Türkiye'de yeteri kadar tanınmadığı bilinmektedir. Hatta ismiyle karşılaşan insanların, 'Bu da Nedir?' gibi soru işaretleri olduğu gözlemlenmektedir. Yurt dışında ise, en başta Amerika olmak üzere, birçok farklı ülkede gerek psikiyatrik hastalıklarda gerekse tıp alanında kullanılmaktadır. Neurofeedback uygulaması bir tedavi değil, beyin egzersizidir. Tıbbi tedavi yerine geçmemekte olup "Beynin gizemlerini çözmede farklı çalışmalarda kullanılabilir mi?" sorusu ile de akılları kurcalamaktadır.
SONUÇ OLARAK
Neurofeedback ülkemizde çok fazla bilinmese de 30 yıl gibi bir süreç içinde Prof. Dr. Joel Lubar ve arkadaşlarının Tennessee Üniversitesi’nde ki araştırmaları Neurofeedback’in dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda yüzde 85 ila 95 oranında başarılı olunduğu, ABD‘de yapılan bazı kontrollü çalışmalarda ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda IQ zeka sorununun Neurofeedback sonucunda 10 skor arttığı bulunmuştur. Öyle ki iki geniş araştırmada ise IQ skorunun 19-23 puan arttığı görülmüştür. Beyin öğrenip unutmuyor! Beynin gizemi çözülememekte olup muhteşem bir sistem karşısında Neurofeedback yardımıyla daha da fazla bilgi yardımıyla güzel çalışmalar sürdürülebilir.
KAYNAKLAR
https://www.tanjusurmeli.com.tr/dikkat-eksikligi-hiperaktivite
https://www.tanjusurmeli.com.tr/neurofeedback-tedavisi-nedir
http://www.e-psikiyatri.com/NEUROFEEDBACK-NEDIR-5661
GAMZE GÜLDEN
Moleküler Biyoloji ve Genetik
