Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Bu sadece akademik bir soru değil. İnsanların bu sayıları nasıl anladığı aşı yaptırma hakkındaki düşüncelerini, yaptırıp yaptırmayacaklarını ve yaptırdıktan sonraki davranışlarını, dolayısıyla pandemiyi daha büyük ölçekte etkiliyor.

Peki insanlar bu rakamları nasıl yorumlamalı?

Brianne Barker, New Jersey Drew Üniversitesi viroloğu, Pfizer aşısını kastederek “Bence, insanların bu aşının son derece yüksek etkinliği olduğunu bilmesi önemli,” dedi. “Bu düşündüğünüzden çok daha fazla etkili.”

Esas yanlış anlaşılmalardan biri, %95 etkinliğin, Pfizer klinik deneylerinde aşılanan kişilerin %5’inin COVID kaptığı olarak anlaşılması. Ama bu doğru değil; Pfizer (ve Moderna) aşısı yaptırıp  COVID-19 kapan deneylerin gerçek yüzdesi %0.04’ten yüz kere daha az.

%95, aslında, aşılanan kişilerin COVID-19 kapma riskinin kontrol grubu katılımcıları, yani aşı olmayanlar ile kıyaslandığında %95 daha az olması anlamına geliyor. Başka bir şekilde ifade edecek olursak, Pfizer klinik deneylerinde aşılanan kişiler, kontrol grubuna göre  COVID-19 kapmaya 20 kat daha az yakındır.

Bu da aşıyı, Barker’in Live Science’a söylediği gibi “sahip olduğumuz en efektif aşılardan biri” yapıyor. Karşılaştırma için, Centers for Disease Control and Prevention (CDC)’a göre, iki doz kızamık-kabakulak-kızamıkçık (KKK) aşısı, kızamığa karşı %97, kabakulağa karşı ise %88 efektiftir. Mevsimsel grip aşısı %40-60 efektiftir( yıldan yıla değişir,yılın aşısına ve grip türüne bağlıdır), ama yine de CDC’e göre 2019-2020 grip sezonunda ABD’de tahmini 7.5 milyon grip vakasını önlemiştir.

Peki etkinlik, COVID-19 vakalarının birkaç yüzde az olması demek ise, “COVID vakası” tam olarak nedir? Hem Pfizer, hem de Moderna, vakayı en az bir semptoma (ne kadar hafif olursa olsun) ve pozitif COVID-19 test sonucuna sahip olmak olarak tanımladı.  Johnsons & Johnsons ise “vaka”yı pozitif COVID-19 test sonucu ve en az bir orta dereceli semptoma (nefes darlığı, anormal kan oksijen seviyesi veya anormal solunum oranı gibi) veya en az iki hafif semptoma (ateş, öksürük, halsizlik, baş ağrısı, mide bulantısı gibi) sahip olmak olarak tanımladı. Bu tanıma göre, orta derceli bir COVID-19 vakası, hafifçe etkilenmiş hissedebileceği gibi, haftalarca aciz ve hayli hasta hissedebilir.

Barker Johnson & Johnson, Pfizer ve Moderna aşıları arasında direkt bir etkinlik kıyaslaması yapmanın aldatıcı olduğu konusuna dikkat çekiyor; çünkü klinik deneyler farklı coğrafik bölgelerde farklı popülasyonlarla ve pandeminin farklı sayabileceğimiz zaman noktalarında, COVID-19’un çeşitli varyantları yayılırken yapıldı. O, “Johnson & Johnson deneyleri zamanında Moderna deneylerine göre daha fazla B1.1.7 (Birleşik Krallık varyantı)  veya diğer varyantlı kişiler vardı” dedi.

Ve üç aşı deneyinden hiç biri asemptomatik COVID-19’a bakmadı. Barker’ın dediğine göre “Bütün bu etkinlik sayıları semptomların olmasından koruyor, enfekte olmaktan değil.” ( Bazı erken araştırmalar Pfizer ve Moderna aşılarının kişinin bedenindeki “viral yük” denilen partikül sayısını ve pozitif çıkma olasılığını azalttığını, böylece bulaşmayı engellediğini ima ediyor. Barker bu konuda, hala bunu eminlikle bilemediğimizden, insanlar bir kere aşı olduktan sonra  “maskelerini bir kenara atamazlar” dedi.

Ama bu üç deney ikinci, olasılıkla daha önemli bir “vaka” tanımı kullandı. En çok ilgilendiğimiz şey, insanları COVID-19’un en kötü sonuçlarından korumak: hastaneye yatış ve ölümden. Böylece Moderna, Pfizer ve Johnson & Johnson kendi aşılarının  şiddetli hastalıklara karşı performansını ölçtü (bu şiddetli etkilenmiş kalp veya solunum oranı, destek oksijene ihtiyaç, yoğun bakım ünitesine giriş, solunum yetmezliği ve ya ölüm anlamına geliyor).

Her üç aşı ilk dozdan altı hafta (Moderna için) veya yedi hafta (Pfizer ve Johnson & Johnson için, ikincisi sadece bir doz gerektirir) sonra şiddetli hastalıkları önlemede %100 efektifti. Deneylerin hiçbirinde aşılanan hiçbir kişi aşılar tamamen yürürlüğe girdikten sonra hastaneye yatmadı veya ölmedi.

Barker “Bu aşıların bu kadar etkin olması ile inanılmaz şanslıyız.” dedi.

Orijinali LiveScience’ta yayımlanmıştır.

Çeviri: Nərgiz İsgəndərli

Kaynak: https://www.livescience.com/covid-19-vaccine-efficacy-explained.html