Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Mavi renk insanlar arasında favori renklerden biridir fakat doğada bitkilerde ve hayvanlarda çok sık görülmez. Avustralya'daki Adelaide Üniversitesi bilimcilerine göre bunun kısmen bir sebebi doğada gerçek bir mavi renk pigmentinin olmamasıdır. Mavi görünen canlılar çok az miktarda enerjiyi emerken, yüksek enerjili mavi ışığı yansıtırlar. Bu enerjiyi emebilen moleküllere nüfuz etmek karmaşık bir süreç olduğundan, mavi renk doğal dünyada diğer renklere göre daha az yaygındır.

Daha az yaygın olması tamamen yok demek değildir, çünkü bitkiler ve hayvanlar mavi görünmek için çeşitli "hilelere" başvurabilirler. İşte size bu eşsiz görünümü sergileyen havalı mavi bitki ve hayvanlardan bazıları ve onların bu rengi elde etme yöntemleri:

Elektrik Mavisi Tarantula

2023 yılında Tayland'daki bir bilim insanı ekibi, Chilobrachys natanicharum, yani elektrik mavisi tarantula türünü keşfetti. Bu örümcekler ağaçlar, mangrove bataklıklarının oyukları ve yerdeki yuvalar gibi çeşitli habitatlarda yaşar.

Bu araknidin çarpıcı rengi, mavi pigment bulunmasından değil, tüylerinin kendine özgü yapısından kaynaklanır. Tüyleri, üzerlerine gelen ışığı manipüle eden ve imzası haline gelen mavi görünümü simüle eden nanoyapılara sahiptir. Bu tüyler, mevcut ışık miktarına bağlı olarak daha morumsu bir renk de gösterebilir ve bu da yanardöner bir etki yaratır.

Daha önce bu türe ticari tarantula pazarında rastlanmıştı fakat bu, doğal yaşam alanlarını veya benzersiz özelliklerini tanımlayan ilk bilimsel çalışmalardan biriydi.

Lapis Lazuli Istakoz

Mavi ıstakozlar, normalde gördüğümüz sulu ve tereyağlı bir lezzetin kırmızı kabuğundan ziyade daha çok şeker pamuğuna benziyor. New England Akvaryumu'na göre, sadece 2 milyonda 1 ıstakoz mavidir.

Mayıs ayında İngilterenin güneyinde bir balıkçı, tuzaklarından birinde masmavi renkli bir ıstakoz buldu. Bu ıstakozun sofralarda son bulmaması için, yakalandığı yerdeki bir akvaryuma bağışlandı. Mavi ıstakozlar ayrıca Marblehead, Massachusetts ve Fransa'da da görüldü.

Doğa Tarihi Müzesi'nin eski zooloji küratörü Andrew Hebda, bu ıstakozları bir resme benzetiyor.

"Sulu boya yapıyorsunuz ve biraz mavi, biraz sarı, biraz kırmızı ve biraz yeşil alıyorsunuz ve hepsini bir araya getirip karıştırıyorsunuz. Sonuç ne oluyor? Çamur. İşte normal ıstakozlarımız da böyle," diyor Hebda Kanada Yayın Kurumu'na. "Burada ise diğer üç pigmentin olmadığını görüyoruz... Bu, renkleri baskılayan bir genetik mutasyonla karşı karşıyayız demek oluyor."

Dev Mavi Arılar 

Dr. Seuss kitabından fırlamış gibi görünseler de, mavi marangoz arıları (Xylocopa caerulea) Güneydoğu Asya, Hindistan ve Güney Çin'de yaşıyor. Yaklaşık olarak 2,5 cm uzunluğundalar ve oldukça iri görünüyorlar fakat saldırgan değiller. Diğer arıların aksine, onlar kalabalık kovanlarda değil tek başlarına yaşamayı tercih ediyorlar.

Sarı dışında yeşil, mor, beyaz ve siyah gibi birçok renkte arı var fakat bu arıların gök mavisi rengi, böcek koleksiyoncuları arasında onları popüler kılıyor.

Peki ya çiçekler ve yapraklar?

Bitki türlerinin %10'undan azı mavidir ve hatta yaban mersinleri bile teknik olarak mavi değildir. Bitkiler, çiçeklerinde bu rengi doğal olarak bulunan pigmentleri karıştırarak elde ederler. Antosiyaninler -veya kırmızı pigmentler- bitkilerin en sık kullandığı pigmentlerdir. Görünüşleri, değişen asitlik seviyeleriyle birlikte değişebilir. Bu değişiklikler yansıyan ışıkla birleştiğinde hortensiyalar, çan çiçekleri ve sabah zaferleri gibi parlak ve neşeli çiçekler ortaya çıkarır.

Tropikal yağmur ormanlarının tabanında yaşayan bir avuç bitki dışında mavi yaprağa sahip bitki neredeyse yok gibidir. Mavi yapraklara sahip olmamasının temel sebebi ise ışık fiziği ile ilgilidir. Pigmentler, yansıttıkları ışıkla aynı renkte görünürler. Bitkilerin en yaygın pigmenti yeşil renkli klorofil olduğundan, klorofil yeşil ışığı yansıttığı için bitkiler yeşil görünür. Mavi ışık, görünür spektrumdaki diğer tüm renklerden daha fazla enerjiye sahiptir. Mavi yapraklara sahip olmak, bitkinin yüksek enerjili ışığı yansıttığı ve büyümesini sınırlayan daha düşük kaliteli ışığı kullandığı anlamına gelir.

Bitkilerin büyümeyi sekteye uğratan bu zahmete neden katlandıkları tam olarak net değildir ancak kendine özgü rengi, arılar gibi tozlayıcıları çekmelerine yardımcı olabilir.

Kaynak: popsci.com