Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Tabi ki bu durum pek çok mental hastalık ile ilgili uzun vadeli ve kalıcı tedavi yöntemleri geliştirilmesinde büyük bir boşluk yaratmakta. Uzun vadeli ve kalıcı tedaviler geliştirilememesindeki en büyük problemlerden biri, memelilerde özellikle primatlarda beyin ve nörolojik aktivitelerde yer alan genetik araçların çok iyi bilinmemesi.

Nörobiyolojide rodent modeller kritik bir rol oynamakta. Gen düzenleme, gelişim süreçlerini izleyebilme, gen aktivitelerini değiştirme gibi çalışmalar bu modeller üzerinde başarıyla uygulanabilmekte. Bu uygulamalar ile nörobiyolojide oldukça önemli atılımlar da yapıldı. Ancak rodentler ve insanlar çok ciddi anatomik, fizyolojik ve davranışsal farklılıklar barındırmakta. Bu ise pek çok hastalık için özellikle yüksek seviyeli bilişsel fonksiyonları etkileyen hastalıkların insan beynindeki mekanizmasını inceleme noktasında farklılık yaratmakta. Bu durumda primat modellerin kullanılması ise önem kazanmakta. Ancak insan olmayan primat modellerin nörolojik araştırmalarda kullanımının, 2011’deki Sir Patrick Bateson’ın başkanı olduğu bağımsız panelde, insan hastalıklarını anlama ve tedavi çalışmalarına katkısının kısıtlı kalacağı raporu öne çıkmakta. Bu kısıtlamaların tartışmaya açık yönü ise, primat beyinindeki nöral devrelerde hücre-tipine özgün ekprese edilen proteinler bilginin az olmasından kaynaklı olabilmesi.

Bu değerlendirmeler eşliğinde Salk Enstitüsü’nde gerçekleştirilen sempozyumda, insan hatalıklarının çalışılması ve anlaşılması için genetiği değiştirilmiş primat modellerin kullanılması gerektiğine vurgu yapılmıştır. Kök hücre ve gen düzenleme teknolojisindeki gelişmelerle bunların yapılabileceği ve primat beyini ile ilgili temel bilimsel verilerin çıkarılabileceği öne sürülmekte.

Bu yeni araştırma yöntemleri ile mental hastalıklarla boğuşan pek çok insan ve bu insanın ailesi için umut ışığı taşıyabilir nitelikte.

Yeni gelişen yöntemler ile genetiği değiştirilmiş insan olmayan primat modellerin genetiğinin değiştirilmesi, yeni primat model hatlarının geliştirilmesi, kök hücre teknikleri gibi pek çok deneysel model kurmak mümkün. Ancak primatlarda gerçekleştirilecek bu çalışmalarla ilgili etik çekinceler bir hayli fazla.

Bunların yanı sıra ise bu durum çok daha spekülatif tartışmaları da beraberinde getirmekte. Primatlarda beyin araştırmalarında, gen düzenleme çalışmalarının ne kadar güvenli olabileceğine dair sorular sorulmuş durumda. Özellikle “Maymunlar Gezegeni” gibi benzer konuları işleyen filmleri hatırlayan pek çok kişi, primatlarda genetik modifikasyonlarla beyinlerinde değişiklik yaratılmasının güvenli olup olmayacağını sorgulamakta. Ancak bu tür durumlarla, beyin araştırmaları sürdürülen pek çok genetik olarak modifiye edilmiş kemirgen modellerde karşılaşılmadığının da altını çizmek gerekli! 

Kaynaklar:

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896627315002172

http://phys.org/news/2015-05-brains-genes-primates-future-higher.html