Evrim Özdemir
Dev virüsler kendi özgün genlerini üretebiliyorlar
Ama bu virüsler bizim düşündüğümüzden daha tuhaf, yeni bir çalışmayla sadece 3 yeni çeşidi keşfedilmedi aynı zamanda çalışma gösterdi ki onlar dünyadaki diğer organizmalarda olmayan yüzlerce gen içeriyorlar. İlk keşif Santiago’nun bir sahilinde, Şili’de, beş yıl önce oldu. Dev virüsler bizim onlar hakkında bildiğimiz çok şeyi değiştirdiler. Şu an Pandoravirüsler olarak biliniyorlar ve bilim insanları başta onlardan bir kısmını çevrede su üzerinde yüzerken buldu, ama bu sırada onların kocaman (göreceli) boyutlarından dolayı onları bir bakteri veya arke olarak varsaydılar. Ama değillerdi.
2013’te, gerçekten dev virüslerin olduğu ortaya koyuldu. Diğer dev virüsler daha önceden bulunmasına rağmen, Pandoravirüsler ilk başta onlara hiç benzemiyordu. Bir sonraki en büyük ailenin boyutları gibi genomlarının neredeyse çiftti. HIV gibi bir virüs sadece 9 gen kullanarak yaşayabiliyorken Pandoravirüsler 2500’den çok geni kullanıyor.
Boyutlarının bakteriler kadar olmasına ve büyük genomlara sahip olmalarına rağmen Pandoravirüsler kendi proteinlerini yapamazlar, bunun için amibi enfekte etmeye ihtiyaç duyarlar. Ama diğer HIV gibi virüsler 9 genle yaşayabilir ve pandoravirüsler kendi hücresel mekanizmasını yapamazlar, sonrasındaysa şunu sormalıyız: Peki, neden büyük miktarda genlere sahipler?
Araştırmacılar genler hakkında daha fazla bilgi edinmek ve neden kocaman olarak bulunduklarını anlamak için genlere daha yakından bakmaya karar verdiler. Sonuçlar Nature Communications’da yayınladı. Görünen o ki Pandoravirüsler, epey zaman içinde, bağımsız olarak evrim ağacının kendilerine ait dalında tarihe geçiyorlardı.
Genellikle, bir organizmayla daha yakından ilişkili olmak daha çok genin bir arada olmasıyla ilişkilidir. Örneğin; göreceli olarak bize en yakın canlı şempanzeyle genetik bilgimizin %96’sından daha fazlasını paylaşabiliyorken, meyve sineğinin %60 civarında ve lahananın yaklaşık olarak %40’ını paylaşırız. Ama bu dev virüslerle artık bu şekilde olmayacak gibi görünüyor.
Bir grupta veya organizmada bulunan, ama herhangi başka bir yerde olmayan genler öksüz genler olarak biliniyor. Bu da onların hepsinin Pandoravirüs olduğunu ortaya çıkarıyor ve eş şekil, fonksiyonlara sahip olmasına rağmen, Pandoravirüs ailesinden her bir virüs genlerinin sadece yarısını diğer virüslerle paylaşıyor, diğerleri ise birbirine göre benzersizdi.
Niye bu durumda gerçekten bunu yaptıklarını hala kimse bilemiyor. Görünüyor ki günümüzde virüs genomları içinde kendiliğinden oluşarak onları genetik olarak acayip yapıyorlar.