Bilim
Kuantum Tünelleme Deneyi Nobel Fizik Ödülünü Getirdi
2025 Nobel Fizik Ödülü, kuantum tünelleme fenomenini makroskobik ölçekte gözlemleyen üç bilim insanına verildi. Clarke, Devoret ve Martinis’in 1980’lerde başlattığı bu çığır açıcı çalışmalar, günümüzün kuantum bilgisayarları ve hassas sensör teknolojilerinin temel taşını oluşturdu. Nobel Komitesi, araştırmaların “kuantum kriptografi, kuantum sensörleri ve bilgi işlem alanlarında devrimsel gelişmelere kapı araladığını” belirtti.
Kuantum tünelleme, bir parçacığın klasik fiziğin izin vermediği bir bariyeri aşarak diğer tarafa geçmesi anlamına geliyor. Normal bir top duvara çarptığında geri sekerken, kuantum düzeyindeki parçacıklar bu duvardan geçebiliyor. Clarke ve ekibi, bu olayın yalnızca atomik ölçekte değil, süperiletken malzemeler kullanarak çok daha büyük ölçeklerde de gözlemlenebileceğini gösterdi. Uppsala Üniversitesi’nden Ulf Danielsson, “Bu bilim insanları temelde bu tünellemeyi elektrik devrelerinde gerçekleştirdiler,” diyerek keşfin önemini vurguladı.
Kaliforniya Üniversitesi’nden 83 yaşındaki Clarke, ödül haberini “hayatımın sürprizi” olarak nitelendirdi. Clarke, “Biz o dönemde sadece deneyin fiziğine odaklanmıştık. Bu kadar büyük teknolojik sonuçlar doğuracağını düşünmemiştik,” dedi. Günlük yaşamda cep telefonlarından veri iletişimine kadar pek çok teknolojinin bu temeller üzerinde yükseldiğini belirtti.
ABD’de yürütülen araştırmalar, ülkenin bilimsel altyapısının Nobel sahnesinde tekrar öne çıkmasını sağladı. Ancak Clarke, son yıllarda yapılan bütçe kesintilerinin bu üstünlüğü tehdit ettiğini söyledi: “Bu durum devam ederse, bilim felce uğrayabilir.” King’s College London’dan fizikçi Eleanor Crane ise Devoret’in ABD’ye göçünü “beyin göçünün tipik bir örneği” olarak değerlendirdi. Clarke ve ekibi, çalışmalarının yalnızca fiziğin sınırlarını değil, uluslararası bilim politikalarını da şekillendirdiğini gösterdi.
2025 Nobel sezonunda fizik ödülünü, bağışıklık sistemi üzerine araştırmalarıyla tıp ödülünü kazanan ABD-Japon ekibi takip etti. Kimya, edebiyat ve barış ödülleri haftanın geri kalanında sahiplerini bulacak. Kazananlar, 10 Aralık 2025’te Stockholm ve Oslo’da yapılacak törende diploma, altın madalya ve 1,2 milyon dolarlık ödül çeklerini alacaklar.
