Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Elizabeth Holmes

Belki bir kısmınız daha önce sosyal medyanın paylaştığı haberde kendisini gördü, belki bir kısmınız Forbes’teki yazılarda okudu ve belki de bazılarımız hiç haberdar değil. Dünya milyarderler listesine giren bu kadında 19 yaşında Stanford’daki kimya eğitimini bırakıp kendi şirketini kurma kararı alanlardan. Ailesinin üniversite eğitimi için biriktirdiği parayı bu işe harcayacağını söylemesi ile macerası başlıyor.

Elizabeth, 2002 yılında Stanford’a başlıyor. Ailesinin eğitim için biriktirdiği paranın öneminin farkında ve bunu iyi değerlendirmek istiyor. Holmes okula başladığında Channing Robertson’un Kimya Mühendisliğinde yürüttüğü PhD programını hedefine koyuyor. Bir lisans öğrencisi olarak doktora çalışmalarına ve araştırmalarına katılan Elizabeth o dönemde sevdiği bir yakınının kanser olması ile, kanser ve hastanede geçen süreçleri öğrenmeye başlıyor. Bitmiş tükenmiş hastalardan, tekrar tekrar kan alınması, sürekli testlerin tekrarlanması, psikolojik zorluklar… Bunları görünce kanser hastalarının hayatında bir şeyleri iyileştirmek isteği doğuyor içinde. Laboratuvar testlerinin daha ulaşılabilir, daha hızlı ve etkin olmasını hedefliyor. Şişe şişe kan alınmadan gerçekleştirilebilmesini hedefliyor.

Hayalleri ile okula geldiğinde tüm vaktini bu konu üzerine araştırma yaparak harcamaya başlıyor. Bir yandan da vicdanı ile mücadele etmeye çalışıyor. Ucuz olmayan bir okulda ailesinin tüm ömrü boyunca onu okutmak için topladığı parayla bulunuyor, ama okulla ilgilenmiyor ve tüm vaktini bu işlere yönlendiriyor. Bu durum iyice canını sıkıyor ve ailesini arıyor. Stanford’u bırakacağını, bir şirket kuracağını, eğitim için ayırdıkları parayı burada değerlendirmek istediğini söylüyor. 

Stanford’dan ayrıldıktan sonra bir evin alt katında küçük bir oda tutup, burayı ofis yapıyor ve işine başlıyor Holmes. Hatta etrafın örümcek ağlarıyla kaplı olduğunu, burayı güzelce temizleyip yerleştiğini anlatıyor. Daha sonraki on yıl boyunca burada gizlilik modunda çalışmalarını sürdürüyor. Tek bir gün bile tatil yapmadığını söylüyor.

Theranos 

Elizabeth’in kurduğu şirket Theranos, diagnosis ve therapy kelimelerinin bir araya gelmesiyle olmuş bir isme sahip.

Diagnosis, bir hastalığın semptom ve işaretlerinin gözlenmesi ile teşhis edilmesini ifade etmektedir. Therapy ise tedavi sürecini ifade etmektedir. Elizabeth’in yaptığı işin özünde buradaki diyagnoz paradigmasını kaydırmak bulunuyor aslında. Çünkü tıbbi olarakta bilinen bir gerçek var ki erken teşhis hayat kurtarır. Ancak diyagnoz süreçlerinde artık hastalığın kapıya gelip çattığını gösteren semptomların tespit edilmesiyle, yani hastalık belli bir mesafe kat ettikten sonra, tedavinin etkinliği çok daha düşük oluyor. Ama Elizabeth, çok az miktarda bir kanla, pek çok işaretçi molekülü erken teşhis edebileceğini söylüyor ve böylece erken teşhis-erken tedavi ve daha yüksek yüzdelerde başarı olacağını belirtiyor.

Bunlara ek olarak pek çok insanın ihtiyacı olduğu sağlık yardımına ve laboratuvar testlerine erişimde sıkıntı yaşadığını anlatıyor. Ulaşamayanlar, pek çok insanın bu testleri yaptırmak istememesi ve gönülsüz davranmaları, psikolojik olarak uzak durmayı tercih etmeleri, sevmemeleri gibi noktalar Elizabeth’in dikkatini çekmiş. Ama o geliştirdikleri ürün ve sundukları hizmet ile hastaların keyifli vakit geçirebildikleri, hatta bu testler gerçekleşirken eğlenebildikleri bir laboratuvar testi deneyimi sunduklarını anlatıyor. 

Erken teşhisin önemi ve bu konuda bir çözüm yaratmak istemesiyle birlikte bu konuda çözüm geliştirmek üzere yola çıkmaya karar veriyor. Çok uzun süre okumalar yapıp üzerine çalıştığını anlatıyor.

İş Dünyası 

Elizabeth, işlerini yürütürken şunu fark etmişti, amaçları güzeldi, insanlara yardım etmek istiyordu ve bunun için gerçekten sıkı çalışıyordu. Bilimsel olarak yoğun çalışmalar gerçekleştiriyordu.

Ancak bunların hiçbirisinin amaçlarına ulaşması için yeterli olmadığını fark etti ve “iş”in (bussines) bu amaçları hedefine göterecek yol açıcı bir araç olduğunun farkına vardı.

Tabi röportajında daha sonra acı bir gülümseme ile iş nasıl yapılır iş dünyasının yapısı nasıldır bunların hepsini öğrendiğini belirtiyor. Ki belki de en zor safhanın fikiri olgunlaştırıp yol haritasını çıkarmak olduğu zaman olsada, en acı tecrübeler sanırım ticaret ve iş dünyası safhasında edinildiğini düşünebiliriz. Elizabeth’in çalışmaları ve şu anki büyüklüğüne ulaşması 11 yıl almış. 

Teknoloji ?

Theranos’un bu önlenemez yükselişi, kullandığı teknolojilerin açık olmaması ve getirdiği yeniliklerin aslında tam olarak piyasadakilerden ayırt edilememesi ise pek çok tartışma ve soruya sebep olmuş durumda. 10 yıl boyunca gizli modda çalışmış bir firma olması, bu sırada bazı yatırımlar alması tabi ki dikkatleri üzerine çekiyor.

Dikkat çektiği konulardan birisi hakemli dergilerde (bilimsel yayınlarda) geleneksel yöntemlerle karşılaştırmalı çalışmaların bulunmaması, laboratuvar çalışmalarında elde ettikleri bilgilerin ulaşılabilir olmaması ve dataların açıklanmaması gibi çelişki yönlerinden dolayı profesyonel sağlık çalışanları ve bilim insanları tarafından eleştirilmekteler. Chicago Üniversitesi klinik kimya laboratuvarı yöneticisi Dr. Jerry Yeo hakemli incelemelerin, bulguları bilimsel tartışmaya açmanın ve ürünün profesyoneller tarafından değerlendirilmesinin tamamen bypass edildiğini söylüyor. Ancak 2015 yılında Theranos Inc. FDA onayını aldı ve FDA onaylı olarak artık hizmetlerini sürdürmeye devam edecek. Theranos Inc. bu tür eleştirilere, geliştirdikleri ürünü korumak için bunu yaptıklarını ve bilgilerini gizli tuttukları şeklinde cevap veriyor. Ancak hali hazırda ellerindeki geliştirmelerin hepsini patentle koruyorlar, patentle korudukları halde neden hala verilerini objektif değerlendirmelere açmadıkları muamma olarak görünüyor.

Mikroakışkanlar

Son zamanlarda iyice dikkatleri üzerine çeken bir konu olan “lab-on-a-chip” teknolojisinin Holmes’ı üniversitedeki ilk yılında etkilediği biliniyor ve araştırma laboratuvarında bu tür çalışmalarla ilgilendiği biliniyor. Mikroakışkan teknolojisi ile çok küçük miktarlarda biyolojik örneklerin çok daha verimli analiz edildiği ve sonuç alındığıda ortaya konmuş bir gerçek. Holmes ilk patent başvurusunu 2003 yılında yapıyor ve bu başvuru 2007 yılında kabul ediliyor. Bu patent çalışmasında ise tek bir damla kandan analiz teknikleri ile ilgili geliştirmeler yer alıyor. Holmes’ın 31 tane ABD patenti bulunmakta 270 tane ise global patent başvurusu var. 

Mikroakışkan teknolojisinden başka Theranos, parmak ucundan alınan 25ul kanla ilgilide eleştiriliyor. Damar içinden alınan kan ve parmak ucundan alınan kan arasında farklar bulunmakta ve testlerde yanılmalara sebep olabilmekte. Çünkü parmak ucundan alınabilen kan miktarı düşük oluyor ve eğer teknisyen iyi bir uygulamada bulunmazsa bir kaç kez parmak ucunu delmek zorunda kalabiliyor bu durumda ise epitel hücreleri hasar görebiliyor. zarar gören epitel hücreleri ise testlerde hatalı bulgulara neden olabiliyor. Bu eleştiriye ise Holmes, parmak ucundan özel bir araç ile kan alarak mikro örnekleme yaptıklarını ve bu tür problemleri engellediklerini belirterek cevap veriyor.

Bunların yanı sıra mikroakışkan konusu Holmes’ın tekelinde bulunan bir alan değil ve çok daha öncesinde de bu alanda çalışan ve ürün geliştiren firmalar bulunmakta bunlardan birisi ise IBM’in İsviçredeki laboratuvarı. Ancak mikroakışkan teknolojisini pazarda en etkin şekilde ilk kullanan firma Theranos. 

Ancak 2015 yazında çıkan haberler, Theranos’un her zaman kendi sistemini kullanmadığı, bazı analizlerde konvansiyonel metotlarla test yaptıklarını işaret ediyor. Bu konu da yatırımcıları Walgreen’de Theranos’a uyarıda bulunmuş. Lakin Theranos hala önde gelen sağlık teknolojisi girişimlerden biri olarak duruyor. 

Aslında bu noktada tartışılması gereken konu sadece teknoloji bazlı olmuyor. Bilindiği gibi Steve Jobs yazılım uzmanı olmayan bir girişimciydi ancak şu anda yaptığı çalışmalarla dünyada hemen herkesin hayatını değiştirdi . Bu değişimi ise vizyonuyla ve aslında pazarlama yetenekleriyle yaptı. İş çevrelerinde çeşitli uzmanlar bu durumun Elizabeth için de geçerli olabileceğini söylüyorlar.

Theranos’un Apple ile olan benzerliği ve pazarlama yaklaşımları yükselmesine hız kesmeden devam edeceğini gösteriyor.

Kaynaklar :
http://finance.yahoo.com/news/scientists-skeptical-secret-blood-test-100000161.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25013718
http://www.degruyter.com/view/j/cclm.2015.53.issue-7/cclm-2015-0356/cclm-2015-0356.xml?format=INT
http://www.makers.com/elizabeth-holmes
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2015-06/dgo-t-a062915.php
http://onedio.com/haber/meet-the-world-s-youngest-female-billionaire-a-college-dropout-and-medical-genius-380982
http://www.inc.com/larry-kim/21-surprising-facts-about-the-world-s-youngest-female-billionaire.html
https://www.crunchbase.com/person/elizabeth-holmes
https://www.crunchbase.com/organization/theranos
https://www.theranos.com/
http://www.quora.com/Elizabeth-Holmes-3#