Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Çocuğunuza bir boya kalemi aldığınızda sağ ve sol el kullanımı arasındaki geçişi, bir yetişkine göre çok daha rahat yaptığını görürsünüz. Ancak büyüdükçe işler değişiyor. İki elini de kullanabilen (ambidextrous) az sayıdaki insanın haricindeki bütün insanlar, günlük işlerinde tek ellerini (ve vücutlarının tek bir tarafını) baskın bir şekilde kullanarak yapıyor.

Zorunda kalmak

Bakıldığında insanların çoğu (yaklaşık yüzde 85 - 90’ı) sağ elini kullanıyor ve dünyanın hiçbir ülkesinde solaklar çoğunlukta değil. Bu düzensiz bölünme, solaklar için bazı tarihi olumsuzluklar yaratıyor. Mesela dünyadaki bütün insanlar sağlakmış gibi düşünülerek tasarlanmış makas, masa, bıçak ve defter kullanmak zorunda kalıyorlar.

İngiltere Kralı George VI gibi bazı ünlü isimler de dahil olmak üzere birçok solak, doğal eğilimlerine karşı sağ elleriyle yazmaya zorlandı; zorlanmaya da devam ediyor. Solakları tanımlamak için kullanılan dilde de ayrımcılık ve şüpheyle karşılanma söz konusu; İngilizcede “doğru” anlamına gelen “right” açıkça “doğru” anlamına geliyor.

“Uğursuz” anlamına gelen “sinister” kelimesinin etimolojisi ise “sol” kelimesinin Latince karşılığına kadar uzanıyor. Türkiye’de de sol el kullanımı, “kötüye işaret” olarak nitelendirilerek çocukluktan itibaren çeşitli şekillerde engelleniyor.

Solaklara karşı bu damgalama çoğu yerde kaybolurken bilim insanları halen sağ - sol ayrımı karşısında şaşkın. Bilim insanları; 2005’te Neuropsychologia dergisinde yayımlanan bir çalışmada fetusların, ana rahminde belirli bir elin başparmağını emerek bir el tercihi göstermesinin, doğduktan sonra da süren bir eğilim olduğunu belirtiyor.

500 bin yıllık

Max Planck Bilim Enstitüsü’nden Natalie Uomini, aletin nasıl tutulduğunu ve nasıl kullanıldığını bilerek ve aşınma izlerine bakarak o aletin sağlak veya solaklara göre yapıldığını anlayabileceklerini ifade ediyor. Uomini; sağ el hâkimiyetinin yaklaşık 500 bin yıla dayanan geçmişi olduğunu söylüyor. Nesli artık tükenmiş insan kuzenlerimiz Neandertaller de kesinlikle sağ ellerini baskın kullanıyordu. Bu durum, insanları hayvanlar arasında oldukça garip kılıyor. Çünkü diğer büyük maymunlar da dâhil olmak üzere farklı türlerde sağlaklık ve solaklık arasındaki bölünme dağılımı tipik olarak 50 - 50’ye yakın.

Bilim insanları burada şunu sorguluyor: Sağ eli kullanmaya yönelik aşırı önyargımızın gelişmesine ve devam etmesine neden olan nedir? Uomini; Live Science’a verdiği demeçte, evrimsel bir bakış açısına göre, sağ elini kullanan kişilerin bir avantajı olduğu için evrimleşmişse, solakların tamamen ortadan kalkmasını bekleyebileceğimizi söylüyor.

Burada solakların, iş kazalarını daha sık deneyimlemesi gibi bazı dezavantajlar yaşadığını da sözlerine ekliyor. Araştırmacılar ayrıca, sol el becerisini öğrenme engelleriyle ilişkilendiriyor.

Savaş hipotezi

Solakların niçin sürekli bir azınlık halinde olmasına karşın soylarının tükenmediği halen büyük bir soru. Burada öne atılan bir teori var: Savaş hipotezi! Max Planck Bilim Enstitüsü’nden Natalie Uomini; bu fikrin yumruk yumruğa ya da silahla mücadelede, solak olmanın evrimsel bir avantaja dayandığını belirtiyor. “Sol elini kullanıyorsan, çoğu insan sağ elleriyle savaşmaya alışkın olduğundan, sürpriz bir avantaja sahipsin.”

Kaynaklar:

www.livescience.com/what-causes-left-handedness.html

www.herkesebilimteknoloji.com/haberler/yasam/neden-saglak-ya-da-solagiz