Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Şempanzeler için çiş yapma ihtiyacı bulaşıcı gibi görünüyor. Current Biology dergisinde 20 Ocak'ta yayınlanan bir araştırmaya göre, bir şempanze çişini yaptığında, gruptaki diğer şempanzelerin de onu takip etme olasılığı artıyor. Bu fenomen “bulaşıcı işeme” olarak adlandırılıyor ve en yakın akrabalarımız olan insanlar ve şempanzelerde derin evrimsel köklere sahip olabilir.

Çalışmanın eş yazarı ve Kyoto Üniversitesi evrim biyoloğu Ena Onishi yaptığı açıklamada, “İnsanlarda birlikte işemek sosyal bir olgu olarak görülebilir” dedi. “Bir İtalyan atasözü 'Birlikte işemeyen ya hırsızdır ya da casus' derken, Japoncada başkalarıyla birlikte işeme eylemi 'Tsureshon' olarak adlandırılır. Bu davranış yüzyıllar ve kültürler boyunca sanatta temsil edilmiştir ve modern sosyal bağlamlarda da görülmeye devam etmektedir.”

Onishi ve meslektaşları, barınaktaki şempanzelerin aşağı yukarı aynı zamanda işediklerini gözlemlediklerinde bu davranışı incelemeye karar verdiler. İşemenin insanlarda görülen bulaşıcı esnemeye benzer olup olmadığını merak ediyorlardı. 

Araştırmada, Kumamoto Barınağı'ndaki 20 şempanzenin işeme davranışlarını belgelediler. 600 saatten fazla bir sürede, 1.328 işeme vakası gördüler. Daha sonra, işemenin zaman içinde önemli ölçüde senkronize olup olmadığını görmek için gözlemsel verileri analiz ettiler ve işemenin potansiyel olarak yakındaki bireylerden etkilenip etkilenmediğini veya sosyal faktörler tarafından şekillendirilip şekillendirilmediğini gördüler. 

İdrar yapma olaylarının, hayvanların rastgele zamanlarda işemeleri durumunda beklenenden önemli ölçüde daha senkronize olduğunu buldular. Bulaşıcı işeme olasılığı, bir şempanzenin ilk işeyene fiziksel olarak daha yakın olması durumunda da artmıştır. 

Grupta daha düşük rütbeli bireylerin de diğerleri işerken işeme olasılığı daha yüksekti. Ekip bunun, işeme düzenlerinin sosyal hiyerarşiden etkilendiğini gösterdiğine inanıyor. Davranışın baskınlık yapısından “aşağıya doğru akma” eğilimi de olabilir.

“Bulaşma örüntüsünün sosyal rütbeden etkilendiğini keşfettiğimizde şaşırdık. Daha önce herhangi bir türde bulaşıcı işeme üzerine çalışma yapılmadığı için, başka bir yarı istemli fizyolojik davranış olan bulaşıcı esneme ile paralellik kurduk” diyor Onishi. “Buna dayanarak, başlangıçta herhangi bir sosyal etkinin, sosyal olarak yakın çiftler arasında daha güçlü bulaşma gibi esnemede görülenlere benzemesini bekledik.”

Ancak sonuçlar, sosyal yakınlığın bu eylem üzerinde herhangi bir etkisi olmadığını gösterdi. Bunun yerine, sosyal rütbenin en büyük etkiye sahip olduğu ve düşük rütbeli bireylerin takip etme olasılığının daha yüksek olduğu görüldü.  

Sosyal hiyerarşi ve sıralamayla ilgili bu beklenmedik bulgu, grup faaliyetlerini senkronize eden, sosyal bağları güçlendiren bir tür gizli liderliği veya düşük rütbeli bireyler arasında bir dikkat yanlılığını yansıtabilir. Sonuçlar, bulaşıcı idrar yapmanın bir grubu bir arada tutma, koordinasyonu kolaylaştırma veya bir grup içindeki sosyal bağları güçlendirme rolünü anlama ve keşfetme konusunda da bazı çıkarımlara sahip olabilir. Ekibe göre bu durum, görünüşte sıradan ama kesinlikle gerekli olan bazı davranışların nasıl gözden kaçan bir sosyal öneme sahip olabileceğini de gösteriyor. 

Daha fazla çalışma, şempanzelerde bulaşıcı işemenin altında yatan belirli işlevleri ve mekanizmaları ve diğer türlerde var olup olmadığını daha iyi anlayabilir. 

Kaynak: Popsci.com