Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Google ve ortaklarının geliştirdiği yeni büyük dil modeli DolphinGemma, bu soruya “evet” yanıtını verebilecek potansiyele sahip. Yakın gelecekte testlerine başlanacak olan bu sistem, yunusların karmaşık sesli iletişimlerini taklit edip tercüme edebilecek bir yapay zekâ modeli olarak tanıtılıyor. Eğer başarılı olursa, bu gelişme 40 yılı aşkın süredir devam eden araştırma, kayıt ve koruma çalışmalarının zirve noktası olacak.

Dünyanın en zeki ve sosyal hayvanlarından olan yunuslar, tıpkı insanlar gibi karmaşık ilişkiler kuruyor ve kendilerine özgü seslerle iletişim kuruyorlar. Bahamalar’daki Atlantik benekli yunus topluluğunu gözlemleyen Wild Dolphin Project (WDP), bu iletişim biçimini anlamak için son 40 yıl boyunca denizaltı ses ve görüntü kayıtları topladı. Bu kayıtlar sayesinde yunusların kur yapma davranışları, birbirlerine verdikleri “isimler” ve hatta aralarındaki tartışmalar gibi pek çok duruma özgü sesler eşleştirildi.

Uzmanlar uzun süredir, doğru teknolojiyle insanların da yunuslarla iletişim kurabileceğini düşünüyordu. Ancak yunusların su altındaki ıslık, tıklama ve titreşim seslerini ayrıştırmak ve taklit etmek için yeterince gelişmiş sistemler henüz yoktu. Son yıllarda büyük dil modellerinin (LLM) yükselişiyle birlikte, araştırmacılar bu modellerin yunus iletişimine de uygulanabileceğini fark etti. Bu amaçla, WDP; Google ve Georgia Teknoloji Enstitüsü ile iş birliği yaparak, mühendislerle etiketlenmiş devasa bir yunus sesleri veri seti paylaştı.

Ortaya çıkan model ise DolphinGemma. Google’ın Gemini sistemleriyle aynı teknolojiyi kullanan bu yapay zekâ modeli, yaklaşık 400 milyon parametreye sahip. Tıpkı ChatGPT gibi, DolphinGemma da gelen ses verilerini analiz ederek muhtemel bir sonraki sesi tahmin ediyor. DolphinGemma ayrıca, özel olarak modifiye edilmiş Google Pixel telefonlara yerleştirilen CHAT sistemiyle entegre çalışıyor. CHAT sistemi, yunusların doğal dilini tamamen çevirmektense, insanlar ve yunuslar arasında ortak bir “sözlük” oluşturmayı hedefliyor.

Bu sistem sayesinde araştırmacılar, yunuslara sevdikleri nesneler için özel yapay ıslıklar öğretmeyi planlıyor—örneğin deniz çimi, yosun ya da araştırmacıların eşarpları gibi. Uzun vadede ise yunusların bu nesneleri “istemeyi” öğrenmeleri umuluyor.

Elbette, insanlarla yunuslar arasında gerçek bir iletişim köprüsü kurmak için hâlâ katedilmesi gereken uzun bir yol var. Ancak DolphinGemma ile birlikte, o hayal edilen su altı sohbetlerine bir adım daha yaklaşıyoruz.

Kaynak: popsci.com