Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Büyük, havalı uzay teleskopları iyi hoş da; bir şeyi kendi gözlerinizle görebilmenin de ayrı bir güzelliği var: Doğrudan ya da koca bir binanın içinde barındırmanın gerekmediği türden bir teleskop ile görebilmenin yani. Ne mutlu ki 2024, yıldız gözlemcileri için muhteşem geçti. Baş rolü tam güneş tutulması alırken, yardımcı oyuncular olarak da her iki kutupta görülen harika auroralar, çıplak gözle görülebilecek kadar parlak bir kuyrukluyıldız, bir sürü Süper Ay ve az bilinen başka bir tutulma göze çarptı.

Tutulmaa

İlk ve en önemlisi: Tam tutulma güzergâhında bulunacak kadar şanslı olanlar için 2024’ün en hatırda kalan gök olayı kuşkusuz 8 Nisan’da ABD’nin birçok eyaletinin yanısıra Meksika’nın kuzeyi ve Kanada’nın uzak doğusundan görülebilen tam güneş tutulmasıydı. Kuşların aniden sessizliğe büründüğünü duymanın, gölgelerin önce çoğalıp sonra tamamen kaybolduğunu görmenin, sıcaklığın düştüğünü hissetmenin ve tüm o gümüşümsü ışıltısıyla Güneş’in taçküresine birkaç dakika bakabilmenin ne denli olağanüstü ve mütevazılaştırıcı bir deneyim olduğunu abartmadan anlatmak pek kolay değil.

Auroralar

Güneş’in taçküresi bir ay sonra başka, çok farklı bir gösteriye de neden olmuştu. Bir dizi kuvvetli Güneş püskürtüsü, taçküreyi meydana getiren gazların bir kısmını Güneş’ten uzaklaştırmış ve çıkan bu maddeler Güneş sistemine doğru akarak, Dünya’nın manyetik alanıyla karşılaştıklarında gökyüzümüzü aydınlatmıştı: Hem Aurora Borealis hem de Aurora Australis, normalden çok daha güney ve kuzeyde görülebiliyordu.

Diğer tutulma

2024’te gerçekleşen tek tutulmanın tam güneş tutulması olmadığını biliyor muydunuz? Ekim ayında da halkalı bir Güneş tutulması gerçekleşmişti. Her iki tutulma tipinde de Ay, Dünya ve Güneş arasından mükemmel şekilde geçiyor fakat tam tutulmanın aksine halkalı tutulmada Ay’ın diski Güneş’i tamamen örtmüyor. Bunun sonucunda “ateş çemberi” tutulması meydana geliyor. 2024’ün halkalı tutulma güzergâhı çoğunlukla Pasifik Okyanusu’nun üzerinde bulunuyordu fakat Şili’nin güneyi ile Arjantin’in yanısıra Paskalya Adası’ndan da görülebiliyordu.

Kuyrukluyıldız

2024, 1997’de gelen Hale-Bopp’tan beri en parlak kuyrukluyıldıza da sahne oldu. Söz konusu kuyrukluyıldız, Tsuchinshan-ATLAS olarak da bilinen Kuyrukluyıldız A3 idi ve gökyüzünde Ekim ayında görünmüştü. Kuyrukluyıldız çıplak gözle görülecek kadar parlaktı ve nadir bir özellikle gelmişti: Kendisinden ters yöne bakmak yerine Güneş’e doğru bakan bir anti-kuyruk ile.

Yıllık Perseid meteor yağmuru

Kuyrukyıldızlardan bahsetmişken, her yıl gerçekleşen Perseid meteor yağmurundan da başka bir kuyrukluyıldızın (Dünya’nın yakınından en son 1992’de geçen Swift-Tuttle) kalıntıları sorumlu. Her Ağustos göklerimizi aydınlatan Perseid’ler, amatör gökbilimcilerin takviminin değişmez bir randevusu. Bu yıl da farklı değildi ve yağmurun zirve yaptığı gece yarısı sıralarında Ay’ın batması, mümkün olduğu kadar fazla meteor görme bakımından 2024’ü özellikle iyi bir yıl haline getirmişti.

Süper Ay’lar

Ay son zamanlarda tuhaf derecede büyük mü görünüyordu? Gerçekten de öyleydi: 2024’ün sonlarında dört Süper Ay görüldü. (Ya da onları muhteşem derecede egzotik teknik isimleri “yerberi sizigi”leri ile analım.) Bunlar, Dünya’nın görece yakınından geçen Ay dolunay evresine girdiği zaman gerçekleşiyor ve Ay’ın geceleyin olağandışı ölçüde büyük görünmesini sağlıyor. Bu ayın başlarındaki dolunay da başka bir sebeple olağandışıydı: 2043’ten önce olabileceği kadar kuzeyde görülmüştü.

Uzay uçağı

Son olarak ise tamamen farklı bir şey var: Bu yılın Temmuz ayında Avusturyalı gökbilim meraklısı Felix Schöfbänker, teleskobuyla Çin’in varlığını asla kabul etmediği Shenlong’un bazı görüntülerini yakalamıştı. Bu zor yakalanan ve yeniden kullanılabilen mürettebatsız uzay uçağı, onlarca yıldır geliştirme aşamasındaydı. Dünyanın bu uçak hakkında bildiği az miktarda şey ise kısmen Schöfbänker gibi amatörlerin gayretlerinden kaynaklanıyor.

Kaynak: https://popsci.com.tr/2024te-dunyadan-gordugumuz-uzaydaki-en-iyi-7-sey/