Biomedya - Biyoteknoloji & Yaşam Bilimleri

Evrim Bitmedi, Yön Değiştiriyor

İnsan evrimi genellikle, maymun benzeri atalardan modern insana kadar uzanan “Evrim Yürüyüşü” illüstrasyonuyla temsil edilir. Ancak bu görsel, evrim sürecinin bizde sona erdiğini ima eder. Maine Üniversitesi’nden Tim Waring ve Zachary Wood’un yayımladığı yeni çalışmaya göre, bu doğru değil. Araştırmacılar, insanlığın şu anda büyük bir evrimsel dönüşümün içinde olduğunu ve bu dönüşümün genetikten çok kültür aracılığıyla gerçekleştiğini savunuyor. Waring’e göre, “Kültürün önemi giderek artıyor ve insan evrimi vites değiştiriyor.”

Süper Organizma Olma Yolunda İnsanlık

Evrim tarihinde, tek hücreliden çok hücreliye geçiş ya da karıncaların eusosyal yapılar geliştirmesi gibi büyük sıçramalar yaşandı. İnsanların da benzer şekilde bireylerden çok toplumların ön plana çıktığı bir sürece girdiği düşünülüyor. Araştırmacılar, insan topluluklarının tıpkı karınca kolonileri ya da arı kovanları gibi işlev gören “süper organizmalar”a doğru evrilebileceğini belirtiyor. Pandemi döneminde toplumların, bireylerden ziyade kolektif bir bağışıklık sistemi gibi davranması bu dönüşüme örnek olarak gösteriliyor.

Kültürel Evrimin Hızlandırıcı Gücü

İnsanlığın tarım devriminden bu yana süren yolculuğu, bireyleri değil toplumları güçlendiren kültürel yeniliklerle şekillendi. 10.000 yıl önce tarım, 2.000 yıl önce altyapı sistemleri, 200 yıl önce aşılar ve günümüzde gen düzenleme teknolojileri, hep kültürel birikimin ürünü oldu. Waring ve Wood’a göre, “Kültürel evrim genetik evrimi kahvaltıda yer.” Yani insanlığın bugünkü hayatta kalma başarısı, genetik mirastan çok kültürel organizasyon ve bilgi aktarımına bağlı.

Evrimin İki Yüzü

Araştırmacılar, kültürel evrim sayesinde genetik sorunların bile engellenebilir hale geldiğini vurguluyor. Gözlük kullanımı ya da sezaryen doğum gibi uygulamalar, genetik sınırlılıkların etkilerini ortadan kaldırıyor. Ancak bu durum, evrimin her zaman “ilerleme” anlamına geldiği yanılgısına yol açmamalı. Wood’un ifadesiyle, “Evrim hem iyi çözümler hem de acımasız sonuçlar yaratabilir.” Bu nedenle kültürel üstünlük ile ahlaki üstünlüğü birbirine karıştırmamak gerekiyor.

Gelecek Toplumların Elinde

Waring ve Wood şu anda, insanlığın birey merkezli olmaktan toplum merkezli olmaya ne kadar hızlı geçtiğini ölçmek için matematiksel modeller geliştiriyor. Eğer hipotezleri doğruysa, gelecekte bireylerin kaderi giderek daha fazla içinde yaşadıkları toplumların gücü ve uyum sağlama kapasitesine bağlı olacak. Araştırmacılar, kültürel mirasın genetik mirası geride bırakmasının, insan türünün en büyük evrimsel geçişlerinden biri olabileceğini düşünüyor.

Kaynak: www.iflscience.com

Waring, T. M., & Wood, Z. T. (2025). Cultural inheritance is driving a transition in human evolution. BioScience.